استرداد، پس گرفتن و بردن جهیزیه از خانه شوهر

_{^{پس گرفتن جهیزیه، بردن جهیزیه از خانه شوهر}}

• سیاهه جهیزیه تهیه‌ شده توسط زوجه باید به امضای زوج برسد. امضای زوج به سیاهه جهیزیه اعتبار می‌دهد، اما در صورتی كه اثر انگشت شوهر نیز در ذیل سیاهه اموال زن درج شود، این موضوع اعتبار این سند عادی را بیشتر خواهد كرد. در سیاهه اموال زوجه ذکر می‌شود که به عنوان مثال یخچال، ماشین لباسشویی، اجاق گاز و نظایر آن به عنوان جهیزیه تهیه شده است. 
• لازم به ذكر است تا زمانی كه شوهر این سیاهه اموال را امضا نكرده باشد و در ضمن دو نفر هم به عنوان شاهد زیر آن سیاهه اموال را امضا نكرده باشند، چنین سیاهه جهیزیه‌ای اعتبار نخواهد داشت و در دعوای استرداد جهیزیه معتبر نخواهد بود.بهتر است تا شهود امضاكننده ذیل اموال مربوط به جهیزیه، مذکر باشند و ترجیحاً از خویشانوندان زن نیز نباشند. گفتنی است پس از آنكه شوهر و آن دو شاهد زیر سیاهه جهیزیه را امضا كردند، این سیاهه حالت سند عادی را پیدا می‌کند که در زمان بروز اختلاف می‌تواند برای اثبات ادعای زن به کمک او بیاید.
• در حالت دیگر در صورتی كه وجهی به شکل مستقیم بابت جهیزیه زن پرداخت شود و به عنوان مثال با این وجه پرداختی وسایل خانه مشترك خریداری شود، باید یك فاکتور معتبر برای هر یك از اموال خریداری‌شده به نام زوجه تهیه شود. در زمان بروز اختلاف، زوجه باید ثابت کند، وسایلی که او خریده بود و به عنوان جهیزیه با خود به خانه بخت آورده، در اختیار وی بوده است. در این موارد ممکن است زوجه مالی را خریداری كند، اما هیچ وقت آن را به خانه مشترك نبرد، مهم این است که این اموال در قالب جهیزیه به شوهر داده شود یا لااقل در دسترس و اختیار او باشد.
• همان‌طور كه گفته شد، سیاهه اموال یك نوع سند عادی به حساب می‌آید اما در صورتی كه  سیاهه اموال مربوط به جهیزیه در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود، این نوشته حکم سند رسمی را پیدا خواهد كرد. همچنین می‌توان امضای زوجه را در دفترخانه اسناد رسمی گواهی کرد تا در صورت ادعای انکار، جعل و تردید توسط شوهر یا دیگران، گواهی مذكور اعتبار داشته باشد.
• هر چند این توصیه‌ها مطرح می‌شود، در جامعه چنین رویه‌ای مرسوم نیست که زوج در دفترخانه اسناد رسمی حاضر شوند و از او گواهی امضا بگیرند بلکه به طور معمول خانواده زن فهرستی از اموال مربوط به جهیزیه را یادداشت می‌كند و از زوج می‌خواهد ذیل آن سند عادی را امضا كند تا نشان‌دهنده این باشد كه وسایل یادشده به عنوان جهیزیه در اختیار او قرار گرفته است. همچنین در این سیاهه اموال مشخصات جهیزیه توصیف می‌شود كه به عنوان مثال دارای چه ماركی است. 

_{^{مدارک مورد نیاز برای تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه}}

1- اسناد و مدارک مبنی بر وجود رابطه زوجیت یا انقطاع آن ( سند نکاح یا سند طلاق)
2- اسناد و مدارک مبنی بر تحویل و یا آورده شدن اموال و جهیزیه به زندگی مشترک مانند:( لیست جهیزیه- تامین دلیل- شهادت شهود- سیاهه جهیزیه)
3- اسناد ومدارک مبنی بر تعدی و تفریط جهیزیه از جمله: (معاینه محل و شهادت شهود)

_{^{شرایط عمومی دعوی استرداد جهیزیه}}

1- منجز بودن  و معلق و مشروط نبودن حق.
2-  ذینفع بودن خواهان.
3-  احراز سمت خواهان از جهت اصالت یا نمایندگی
4-  اهلیت خواهان

 _{^{شرایط اختصاصی استرداد جهیزیه}}

1- مالکیت خواهان بر اموال مورد ادعا مانند فاکتورهای خرید.
2- تسلیم مال موضوع دعوا: برای این موضوع همان لیست جهیزیه (سیاهه) کافی است.اگر لیست جهیزیه نباشد میتوان به شهادت شهود استناد کرد و یا با تامین دلیل از شورای حل اختلاف اموال موجود در خانه را تامین و لیست نمود تا بر اساس آن دادخواست تقدیم گردد.باید مطابق اسناد و مدارک موجود، تحویل و تسلیم اموال بر زوج یا آورده شدن این اموال در زندگی مشترک ثابت شود.
3- وجود یا بقا عین جهیزیه: زوجه باید بقای عین جهیزیه را ثابت کند.
4- ثابت کند جهیزیه در تصرف خوانده می باشد و اگر خوانده اعلام کند که جهیزیه تلف شده است و مقصر خوانده باشد حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت قیمت جهیزیه در زمان تلف داده می شود.
 

_{^{دادگاه صالح برای استرداد جهیزیه}}

دادگاه خانواده صلاحیت ذاتی رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه را دارد و در خصوص صلاحیت محلی، زوجه می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده یا دادگاه محل سکونت خود اقامه دعوا کند.

_{^{نحوه ی طرح دعوای استرداد جهیزیه}}

دعوای استرداد جهیزیه دعوای مالی محسوب می شود و از آنجا که عین اموال، خواسته خواهان قرار می گیرد به هر میزان که بخواهد تقویم می کند.اگر کمتر از بیست میلیون تومان تقویم کند درصلاحیت شورای حل اختلاف و مازاد بر بیست میلیون تومان درصلاحیت دادگاه می باشد. 

^{_{نمونه شماره 1 - پرونده عملی استرداد جهیزیه}}

در پرونده حاضر خواهان دعوا شخصی به نام خانم اعظم ......... است. وی خواستار پس گرفتن جهاز خود است و  در دادخواستی علیه زوج، این خواسته‌‌ را مطرح كرده است. خواهان عنوان خواسته خود را صدور حكم مبنی بر محكومیت خوانده به استرداد جهیزیه تعیین کرده است. است كپی مصدق سند رسمی ازدواج و كپی مصدق برگه‌های صورت جهیزیه در بخش مربوط به ضمایم و دلایل دادخواست توسط خواهان ذكر شده است.

خواهان دعوای حاضر در بخش مربوط به شرح دادخواست خود بیان كرده است كه من و خوانده، آقای جلال ........... به موجب قباله ازدواج رسمی كه پیوست پرونده است، به زوجیت یكدیگر درآمدیم. ما از یكدیگر جدا زندگی می‌كنیم.

جهیزیه متعلق به بنده در تصرف شوهرم می‌باشد. متاسفانه مراجعات متعددی به خانه مشترك جهت برگرداندن اموالم داشتم، اما تاكنون موفق به دستیابی به جهیزیه‌ام نشده‌ام. به این ترتیب از دادگاه محترم تقاضای صدور حكم بر الزام خوانده به استرداد جهیزیه را دارم. 

^{_{رسیدگی دادگاه به پرونده استرداد جهیزیه}}

با تقدیم دادخواست ماهوی با عنوان استرداد جهیزیه به مجتمع قضایی دادگاه‌های خانواده، دادخواست و ضمایم آن در این مرجع ثبت و به یكی از دادگاه‌‌های خانواده فرستاده می‌شود. دفتردار شعبه پس از به ثبت رساندن دادخواست فوق، پرونده استرداد جهیزیه را به قاضی دادگاه تقدیم می‌كند.

قاضی دادگاه نیز با ملاحظه دادخواست و سایر محتویات پرونده و با احراز كامل بودن پرونده دستور تعیین وقت جلسه رسیدگی را خطاب به دفتر خود می‌دهد. دفتردار در ادامه زمانی را به عنوان وقت جلسه رسیدگی تعیین و به دو طرف دعوا ابلاغ می‌كند.

در جلسه رسیدگی خواهان و خوانده دعوا حاضر می‌شوند. خواهان پرونده شهود خود را در دادگاه برای اثبات ادعای خویش حاضر كرده است. خوانده دعوا نیز در جلسه رسیدگی عدم استرداد جهیزیه را انکار نمی‌كند.

^{_{رأی دادگاه  - استرداد جهیزیه}}

در نهایت دادگاه خانواده با توجه به فراهم بودن شرایط صدور رای، با اعلام ختم جلسه دادرسی، در همان جلسه رای خود را به این شرح صادر و اعلام می‌كند: «در خصوص دادخواست خانم اعظم ............ فرزند حسین به طرفیت آقای جلال ............ فرزند كرمعلی به خواسته صدور حکم مبنی بر استرداد جهیزیه با احتساب هزینه‌های دادرسی، نظر به اینکه صحت و اصالت سیاهه جهیزیه ضمیمه دادخواست تقدیمی مورد تایید خوانده دعوا قرار گرفته است و با التفات به اینکه اقلام جهیزیه متعلق به زوجه در ید زوج به امانت بوده که در صورت درخواست زوجه، زوج مکلف به استرداد آنهاست و خوانده نیز دلیلی بر استرداد جهیزیه همسرش اقامه نكرده است.

به این ترتیب دادگاه خانوادگی با عنایت به شهادت شهود و عدم رد ادعای خواهان توسط خوانده و همچنین عدم استرداد اموال مذکور، حکم به استرداد جهیزیه براساس صورت جهیزیه صادر و اعلام می‌كند. رای صادره حضوری است و ظرف 20 روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه‌های تجدید نظر استان تهران است.» 

 ^{_{تحلیل پرونده استرداد جهیزیه}}

قبل از بررسی دعوای كنونی باید به مفهوم یك‌ اصطلاح اشاره كرد تا خوانندگان بهتر بتوانند از محتویات و روند پرونده حاضر آگاهی پیدا كنند.

سیاهه جهیزیه عبارت است از فهرست اموال زوجه كه به عنوان جهیزیه به خانه مشترك آورده می‌شود و زوج و دو شاهد یا بیشتر ذیل آن را امضا می‌كند. سیاهه جهیزیه اعتبار سند عادی را دارد.

از لحاظ حقوقی اموال مربوط به جهیزیه به طور امانت در دست شوهر باقی می‌ماند و احکام عقد عاریه بر آن حاکم است. به این ترتیب تنها در صورتی كه شوهر نسبت به آن اموال تقصیر و تفریط كند، ضامن عین یا مثل یا قیمت آنهاست. نكته دیگر تعیین و تكلیف نسبت به اموالی از جهیزیه است كه پس از مدت نسبتا كوتاهی از بین می‌روند. در مورد چنین اموالی به نظر امر مطالبه آنها توسط زوجه مشکل باشد.

در این حالت لزوماً باید تقصیر شوهر را در تلف شدن آن اموال به اثبات رساند که در صورت اثبات چنین امری دادگاه حكم به رد مثل یا قیمت آن اموال را خواهد داد. در مورد عیب و نقص حاصل از استهلاک اموال ناشی از مرور زمان اصولاً نمی‌توان مرد را مسئول كسر قیمت آن اموال دانست، مگر در صورتی كه مرد به طور اختصاصی از آن اموال استفاده كرده باشد. دیوان عالی کشور در رای شماره سال ۱۳۶۶ خود اعلام كرده است: «داشتن قبض رسید جهیزیه از زوج به تنهایی کافی برای حق مطالبه نیست، بلکه باید زوجه ثابت كند که جهیزیه باقی در منزل زوج است و اثر قبض و رسید فقط همین است که با بقای عین جهیزیه، زوج نمی‌تواند بدون وجود ناقل جدیدی نسبت به آن دعوی مالکیت كند.» گفته شد احكام عقد عاریه در این مورد جاری است؛ عاریه یعنی استفاده مجانی. بنابراین شوهر می‌تواند به طور مجانی از اموال مربوط به جهیزیه استفاده كند.

_{^{نمونه شماره 2 - پرونده عملی استرداد  و پس گرفتن جهیزیه}}

_{^{دادخواست استرداد جهیزیه}}

خواهان: خانم...............فرزند .......... به کدملی ............ به نشانی: تهران- خیابان دماوند ......... .

خوانده: آقای ........ فرزند ... به کدملی... به نشانی ک تهران.امیرآباد ........... .

وکیل: مسعود محمدی وکیل پایه یک دادگستری 

خواسته: 

1- الزام خوانده به استرداد جهیزیه مقوم به ...  

2- صدور قرار تامین خواسته  3

-پرداخت کلیه خسارات ناشی از دادرسی

دلایل و منضمات: 

1- تصویر مصدق عقدنامه شماره ...      

2- لیست جهیزیه    

3- شهادت شهود
4- وکالتنامه

شرح دادخواست استرداد جهیزیه 

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی

 باسلام

اینجانب به وکالت از موکل خانم ...................مطالب ذیل را درجهت تشریح دادخواست تقدیمی به استحضار می رساند:

 موکل .......... در مورخ1393/08/12  بموجب سند ازدواج شماره ............ تنظیمی در دفتررسمی ازدواج شماره ................ با آقای ............... ازدواج نموده است.زوجین به دلیل اختلافات پیش آمده جدا از یکدیگر زندگی می کنند ولی جهیزیه و اثاثیه شخصی موکل طبق عرف به منزل مشترک منتقل شده است و اینک نیز در محل سکوت زوج قرار دارد و نظر به اینکه جهیزیه به شرح لیست ضمیمه متعلق به موکل می باشد لذا مستندا به ماده 198 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی الزام و محکومیت زوج به استرداد جهیزیه مطابق لیست پیوست با احتساب خسارات قانونی مورد استدعاست.

_{^{رای دادگاه استرداد جهیزیه}} 

در خصوص دادخواست خانم م.ن فرزند م.ب به طرفیت آقای ر.ع به خواسته صدور حکم بر الزام خوانده به استرداد جهیزیه به شرح لیست پیوستی با توجه به متن دادخواست تقدیمی و ضمایم و ملاحظه سند نکاحیه شماره ترتیب ... دفتر ازدواج شماره... حوزه شهر ری، دادگاه با توجه به محتویات پرونده و استماع اظهارات طرفین، رابطه زوجیت مابین طرفین محرز و مسلم است و ملاحظه صورت جهیزیه پیوستی و با توجه به سایر قرائن و شواهد موجود درپرونده و اثبات ید خوانده به عنوان عاریه بر اموال جهیزیه محرز است و با درخواست خواهان، خوانده باید انرا مسترد نماید، خوانده دلیلی بر استرداد یا بخشش یا برائت ذمه خویش ارائه ننموده است لذا با استصحاب و منع سابق (اشتغال ذمه خوانده)و عدم استرداد جهیزیه محرز است از انجا که جهیزیه برده شده به منزل خوانده به عنوان عاریه بوده و خوانده صرفا تاخیر در تصرف داشته و با عدول از اجازه تصرف و درخواست صاحب آن،مستعیر باید آنرا مسترد نماید.خواسته خواهان ثابت تشخیص و با استناد به مواد 635 و637 و 640 و 641 قانون مدنی و ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی حکم به محکومیت خوانده به استرداد جهیزیه به شرح صورت جهیزیه به انضمام خسارات دادرسی صادر و اعلام می نماید .

رای صادره حضوری و ظرف مدت بیست روز ظس از ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در محاکم محترم تجدیدنظر استان تهران می باشد. در خصوص دعوی خواهان به خواسته استرداد جهیزیه طبق لیست سیاهه مقوم به سه میلیون وصد هزار تومان با توجه به اینکه سیاهه به امضاءزوج رسیده است ودلالت بروجود جهیزیه به صورت امانی در ید زوج دارد وبا توجه به اینکه خوانده علی رغم استحضار از وقت رسیدگی در جلسه حاضر نشده ودفاعی ننموده لذا شورا دعوای خواهان را محمول بر صحت تلقی وحکم به محکومیت خوانده به استرداد جهیزیه طبق لیست سیاهه در حق خواهان صادر می نماید.

ضمن آنکه در مورد قسمتی از خواسته خواهان مبنی بر مطالبه طلاجات به علت اینکه طلا جزءجهیزیه نمی باشد، حکم به رد دعوی خواهان صادر می گردد. رأی در مورد خوانده غیابی ودرمورد خواهان از جهت رد دعوی حضوری محسوب می شود.