انواع ابلاغ اوراق قضایی و اخطاریه

_{^{انواع ابلاغ و آثار ابلاغ}} 

_{^{تعریف ابلاغ}}

ابلاغ در لغت به معنای رساندن و به تعبیر قانونی عبارت است  از، آگاه کردن مخاطب از مفاد اوراق قضایی طبق تشریفات قانونی.

_{^{هدف از ابلاغ}}

به منظور اطلاع خوانده برای حضور در دادگاه و تشکیل جلسات رسیدگی، دادگاه دستوری مبنی بر ابلاغ اوراق دعوا صادر خواهد نمود و پس از آن مدیر دفتر یک نسخه از دادخواست و پیوست های آن را در پررونده بایگانی می کند و نسخه دیگر را با ضمائم آن و اخطار، جهت ابلاغ و تسلیم به خوانده ارسال می دارد.همچنین رساندن سایر اخطارها و نیز رای دادگاه به مخاطب ابلاغ (اصحاب دعوا). 

_{^{مامور ابلاغ}}

مکلف است حداکثر ظرف دو روز اوراق را به شخص خوانده تسلیم کند و در برگ دیگر اخطاریه رسید بگیرد. در صورت امتناع خوانده از گرفتن اوراق، امتناع او را در برگ اخطاریه قید و اعاده می نماید.

_{^{مکان ابلاغ}}

_{^{الف- ابلاغ در محل سکونت}}

لازم به ذکر است در موردی که زن در منزل شوهر سکونت ندارد، ابلاغ اوراق در محل سکونت یا محل کار او به عمل می آید.

_{^{ب- ابلاغ در محل کار}}

برای ابلاغ در محل کار کارکنان دولت و موسسات مامور به خدمات عمومی و شرکت ها اوراق به کارگزینی قسمت مربوط یا نزد رئیس کارمند مربوط ارسال می شود که این افراد مسوول اجرای ابلاغ می باشند و باید حداکثر به مدت ده روز اوراق را اعاده نمایند، در غیر این صورت به مجازات مقرر در قانون رسیدگی به تخلفات اداری محکوم می گردند.

_{^{انواع ابلاغ}}

_{^{الف- ابلاغ واقعی}}

در صورتی است که برگ قضایی، طبق تشریفات قانونی، به شخص مخاطب در مورد اشخاص حقیقی و یا به شخصی که صلاحیت وصول برگ را دارد در مورد شخص حقوقی، توسط ماموری که قانونا مسوول اجرای امر ابلاغ باشد تحویل و رسید دریافت و مراتب گزارش شود.

_{^{ب ابلاغ قانونی}}

در صورتی که تسلیم برگ ها به اشخاص مذکور در ابلاغ واقعی ممکن نبوده و آگاه نمودن آنها از مفاد برگ طبق تشریفات دیگری که در ادامه به آنها پرداخته می شود و در قانون هم پیش بینی شده به عمل آید، ابلاغ قانونی شمرده می شود.

_{^{انواع ابلاغ واقعی}}

_{^{1- ابلاغ واقعی به اشخاص حقیقی}}

_{^{الف- اصل اولیه ابلاغ}} 

مامور ابلاغ باید دادخواست و پیوست های آن را در ظرف دو روز از تاریخ وصول آن، به شخص مخاطب ابلاغ نمابد و در برگ دیگر رسید گرفته و مراتب را گزارش نماید.

_{^{ب- چنانچه مخاطب ابلاغ در حوزه دادگاه دیگری اقامت داشته باشد.}}

 برگ ها توسط دفتر دادگاهی که به دعوا رسیدگی می نماید به دفتر دادگاه محل اقامت مخاطب، به پیوست نامه ای فرستاده و انجام امر ابلاغ درخواست می شود. در اینصورت دفتر مرجوع الیه برگ ها را توسط مامور ابلاغ برابر تشریفات یاد شده، به شخص مخاطب ابلاغ و نسخه نخست را که متضمن گزارش مامور ابلاغ است به دفتر دادگاه ارجاع کننده برمی گرداند.

_{^{ج- چنانچه مخاطب ابلاغ در مقر دادگاه مقیم نباشد.}}

 برگ ها توسط مامورین نیروی انتظامی محل، بخشداری یا شورای اسلامی، با رعایت ترتیبات قانونی به مخاطب تحویل می شود.

_{^{د- در صورتی که مخاطب ابلاغ در بازداشتگاه یا زندان باشد}}

 برگ ها به وسیله اداره زندان به نام برده ابلاغ خواهد شد.

_{^{ه- ابلاغ به کارکنان دولت و موسسات مربوط به خدمات عمومی و شرکت ها (منصرف از شرکت های خصوصی است)}}

 در محل کار آنها به این ترتیب است که برگ ها به کارگزینی قسمت مربوط یا نزد رئیس کارمند فرستاده می شود. چون به صراحت قانون، اشخاص مذکور نیز مسوول اجرای امر ابلاغ می باشند. اگر این افراد برگ ها را به مخاطب تحویل و ترتیبات قانونی گفته شده را رعایت نمایند، ابلاغ واقعی شمرده می شود.

_{^{ط- ابلاغ برگ به اشخاص مقیم خارج کشور}}

 ابلاغ به این اشخاص به وسیله مامورین سیاسی یا کنسولی ایران به عمل می آید. مامورین مزبور برگ ها را به وسیله مامورین سفارت یا هر وسیله ای که امکان داشته باشد می فرستد و چنانچه مامورین یاد شده برگ ها را به شخص مخاطب تسلیم و رسید دریافت داشته و امر را گزارش نمایند، ابلاغ واقعی شمرده می شود. در هر حال دفتر دادگاه نسخه اول اخطاریه را از طریق روابط عمومی دادگستری به وزارت امور خارجه می فرستد تا برای کنسولگری یا سفارتخانه ایران در کشور مربوط جهت ابلاغ فرستاده شود.

پس از ابلاغ، مراتب نیز از طریق وزارت امور خارجه و روابط عمومی دادگستری همراه با نسخه ابلاغ شده برگ، به آگاهی دادگاه خواهد رسید. در کشورهایی که ایران مامور سیاسی و کنسولی ندارد، ابلاغ به هر گونه ای که وزارت امور خارجه شایسته بداند انجام می شود. چنانچه مخاطب مقیم خارج، از اتباع همان کشور خارجی یا سایر کشورها (غیر از ایران) باشد و کشور مزبور با کشور ایران قرارداد تعاون قضایی داشته باشد، ابلاغ توسط مامورین کشور خارجی انجام می شود. در این صورت نوع ابلاغ نیز مشمول مقررات کشور خارجی است.

_{^{2- ابلاغ واقعی به اشخاص حقوقی}}

الف- در دعاوی راجع به ادارات دولتی و سازمان های وابسته به دولت و موسسات مامور خدمات عمومی و شهرداری ها و نیز موسساتی که تمام یا بخشی از سرمایه آنها متعلق به دولت است، برگ های اخطاریه و ضمایم به رئیس دفتر مخاطب یا قائم مقام او ابلاغ و در نسخه اول رسید اخذ می شود. در صورت امتناع رئیس دفتر یا قائم مقام او از اخذ برگ ها، مراتب در برگ اخطاریه نوشته و برگ ها پس فرستاده می شود.

در این مورد خودداری از گرفتن برگ های اخطاریه و ضمایم و ندادن رسید، تخلف از انجام وظیفه خواهد بود و به وسیله مدیر دفتر دادگاه به مراجع صالحه اعلام و به مجازات مقرر در قانون رسیدگی به تخلفات اداری محکوم خواهد شد. لازم به ذکر است در دعاوی مربوط به شعب مراجع بالا یا وابسته به دولت به مسوول دفتر شعبه مربوط یا قائم مقام او ابلاغ خواهد شد.

ب- در دعاوی راجع به سایر اشخاص حقوقی (اشخاص حقوقی حقوق خصوصی): برگ به مدیر یا قائم مقام او و یا دارنده حق امضاء و در صورت عدم امکان به مسوول دفتر ابلاغ خواهد شد.

ج- چنانچه شخص حقوقی مخاطب ورشکست شده باشد، برگ ها حسب مورد به اداره تصفیه امور ورشکستگی یا مدیر تصفیه ابلاغ می شود. در صورتی که شرکت منحل شده و دارای مدیر تصفیه نباشد، برگ ها به آخرین مدیر پیش از انحلال در آخرین محلی که به اداره ثبت شرکت ها معرفی شده ابلاغ خواهد شد. در تمامی این موارد چنانچه اخطاریه به اشخاص مزبور و در مورد اداره تصفیه به رئیس دفتر یا قائم مقام او، تحویل و رسید دریافت گردد، ابلاغ واقعی انجام شده است.

_{^{انواع ابلاغ قانونی}}

_{^{1- ابلاغ قانونی به اشخاص حقیقی}}

_{^{الف- خودداری مخاطب}}

در صورتی که مخاطب شخص حقیقی بوده و از گرفتن برگ ها خودداری نماید، مامور ابلاغ مراتب را با نوشتن نام و مشخصات خود و تاریخ و محل اقدام در نسخه نخست ابلاغ نامه گزارش و برگ ها را به دفتر دادگاه برمی گرداند. تاریخ مزبور تاریخ ابلاغ شمرده می شود. چنین ابلاغی در صورتی صحیح شمرده می شود که برگ ها در نشانی تعیین شده در ابلاغ نامه به مخاطب ارائه شود. در حقیقت صحیح است که چنانچه مخاطب برگ ها را در غیر محل تعیین شده دریافت داشته و رسید دهد ابلاغ واقعی انجام شده است. اما اگر او حاضر به قبول برگ ها در غیر محل تعیین شده نگردد، امور ابلاغ نمی تواند خودداری او را بنویسد تا برگ ها ابلاغ شده به شمار آید؛ چنین اقدامی ابلاغ شمرده نمی گردد.

_{^{ب- حضور نداشتن مخاطب}}

 چنانچه مامور نتواند برگ ها را به شخص مخاطب برساند، باید در نشانی تعیین شده به یکی از بستگان (کسانی که با مخاطب ابلاغ درجه سببی یا نسبی تا درجه سوم از هر طبقه) یا خادمان او ابلاغ کند، مشروط بر اینکه به نظر مامور، سن ظاهری شخصی که برگ ها را دریافت می دارد برای تشخیص اهمیت برگ ها کافی باشد. در احراز این شرط، سن واقعی شخص مورد نظر قانونگذار نمی باشد و بنابراین ضرورتی به احراز آن از طرف مامور نیست؛ اما سن ظاهری شخص که علی الاصول مطابق سن واقعی اوست، باید برای تشخیص اهمیت برگ ها کافی باشد و این امر به عهده مامور ابلاغ است که صحت اقدامات و اعلامات او مفروض اما در هر حال، خلاف آن قابل اثبات بوده و باید ادعا شود.

بدیهی است مشخصات و رابطه کسی که برگ ها را دریافت داشته نیز باید گزارش شود. قانونگذار تحویل برگ ها را در در صورت حضور نداشتن مخاطب در محل، تنها به بستگان یا خادمان مخاطب که در نشانی تعیین شده در اخطاریه حضور دارند پیش بینی نموده است. بنابراین تحویل برگ ها به بستگان یا خادمان در غیر نشانی تعیین شده صحیح نمی باشد.

_{^{ج- خودداری بستگان یا خادمان و یا حاضر نبودن آنها}}

 هرگاه بستگان مخاطب در محل حضور نداشته و یا در صورت حضور از گرفتن برگ ها خودداری نماید، مامور ابلاغ این موضوع را در نسخ اخطاریه نوشته و نسخه دوم را در محل تعیین شده الصاق می نماید و نسخه نخست را عندالاقتضاء با برگ های دعوا، همراه با گزارش امر، به دفتر دادگاه برمی گرداند. در این صورت مخاطب می تواند به دفتر دادگاه مراجعه و با دادن رسید برگ ها را دریافت نماید.

_{^{د- مقیمین خارج از مقر دادگاه}}

 چنانچه در محل اقامت خوانده دادگاه نباشد، برگ ها توسط مامورین انتظامی و یا با پست سفارشی دو قبضه ابلاغ می شود.

_{^{پ- اشخاص مجهول المکان}}

 خواهان باید نشانی خوانده را در دادخواست بنویسد اما آگاهی خواهان از نشانی خوانده همیشه امکان پذیر نیست. قانونگذار این امر را مانع اقامه دعوا و احقاق حق ندانسته است. در این صورت خواهان می تواند مراتب مجهول المکان بودن خوانده را به دفتر دادگاه اعلام دارد تا دادخواست از طریق آگهی در روزنامه به خوانده ابلاغ شود.

همچنین در صورتی که خوانده در نشانی اعلام شده توسط خواهان شناخته نشود و خواهان نتواند نشانی دقیق او را تعیین و اعلام نماید و مامور هم نتواند نشانی او را پیدا کند، برگ های مربوط باید از طریق روزنامه به مخاطب ابلاغ شود مگر اینکه اقامتگاه خوانده تعیین شده باشد که باید در همان محل ابلاغ شود.

_{^{2- ابلاغ قانونی به اشخاص حقوقی}}

_{^{الف- ابلاغ به اداره های دولتی}}

 احتمال دارد رئیس دفتر یا قائم مقام او از گرفتن اوراق قضایی خوددرای نمایند، در این صورت الصاق نسخه دوم اخطاریه به محل، مقرر نگردیده است و مامور ابلاغ می بایست تنها مراتب را در برگ اخطاریه گزارش و برگ ها را برگرداند. در اینصورت ابلاغ قانونی شمرده می شود.

_{^{ب- ابلاغ به سایر اشخاص حقوقی (اشخاص حقوقی حقوق خصوصی)}}

 در مورد اشخاص حقوقی حقوق خصوصی، برگ ها به مدیر، قائم مقام و یا دارنده حق امضاء و در صورت عدم امکان به مسوول دفتر ابلاغ می شود. در صورتی که مدیر یا قائم مقام او و یا دارنده حق امضاء از گرفتن برگ ها خودداری نمایند، مامور ابلاغ خودداری او را در برگ اخطاریه گزارش و برمی گرداند که در این صورت ابلاغ قانونی شمرده می شود.

چنانچه به دلیل عدم امکان ابلاغ برگ ها به مدیر، قائم مقام و یا دارنده حق امضاء، برگ ها به مسوول دفتر ابلاغ شود، ابلاغ قانونی شمرده می شود. در صورتی که در مراجعه مامور ابلاغ، ابلاغ برگ ها به مدیر شرکت، قائم مقام و دارنده حق امضاء امکان نداشته باشد و مسوول دفتر نیز از گرفتن برگ ها خودداری نماید، موضوع در نسخ اخطاریه نوشته شده، نسخه دوم آن در محل الصاق و مراتب گزارش می شود و بدین طریق ابلاغ قانونی انجام می گردد.

_{^{ج- دعاوی مربوط به اشخاص ورشکسته}}

 در این موارد برگ ها می بایست حسب مورد، به اداره تصفیه امور ورشکستگی یا مدیر تصفیه ابلاغ شود. همچنین در دعاوی مربوط به شرکت های منحل شده که دارای مدیر تصفیه نباشند، برگ ها باید به آخرین مدیر پیش از انحلال ابلاغ شود.

در صورتی که حسب مورد، رئیس دفتر اداره تصفیه یا قائم مقام او یا مدیر تصفیه یا آخرین مدیر پیش از انحلال از گرفتن برگ ها خودداری نماید، مامور ابلاغ امتناع را در برگ اخطاریه نوشته و برگ ها را به دفتر برمی گرداند و بدین ترتیب ابلاغ قانونی انجام شده است.