لیست کامل و تعریف انواع دعاوی حقوقی

_{^{تعریف دعاوی حقوقی در ایران}}

منظور از دعاوی حقوقی به طور خاص همان دعاوی در صلاحیت دادگاه ها و محاکم عمومی حقوقی است. در تهران و سایر شهرهای بزرگ خصوصاً مراکز استان ها بعضاً به دادگاه های عمومی صلاحیت اختصاصی در رسیدگی به شاخه ای خاص از دعاوی حقوقی داده می شود .دعاوی حقوقی خاص و این دادگاه های اختصاصی عبارتند از :

_{^{1- دادگاه خانواده}}

دعاوی خانواده جزء دعاوی حقوقی محسوب می شوند اما در شهرهای بزرگ جهت رسیدگی تخصصی این دعاوی در صلاحیت اختصاصی دادگاه هایی تحت همین عنوان قرار گرفته است. مثلاً در شهر تهران در حال حاضر (مهرماه سال1402) دادگاه های خانواده یک و خانواده دو به این قبیل دعاوی به طور اختصاصی رسیدگی می کنند.تا آنجاییکه اطلاع داریم این وضعیت در سایر مراکز استان ها نیز وجود دارد ولی در سایر شهرها به دلیل محدودیت ممکن است فقط شعبه ای خاص از محاکم عمومی به دعاوی خانواده به طور اختصاصی رسیدگی کند و حتی ممکن است در کنار سایر پرونده ها به شعبه خاصی پرونده های خانواده هم ارجاع شود.

_{^{2- دادگاه تجاری}}

هر چند که همیشه از ابتدا شکل گیری قانون تجارت نگاه قانونگذارما به دایر نمودن دادگاه های اختصاصی تجار و شرکت های تجاری بوده است، ولی در عمل هیچ گاه به طور جدی از سوی وزارت دادگستری (قبل از انقلاب 57) و قوه قضاییه به این موضوع پرداختته نشده و جز در سال های اخیر و فقط در شهر تهران چنین مسئله ای عملی نشده است. همانطور که اشاره شد فقط در طول ده سال اخیر در شهر تهران ابتدا شعبی از محاکم حقوقی شروع به رسیدگی تخصصی به دعاوی تجاری نموده و پس از آن مجتمع قضایی تخصصی تجاری تهران واقع در خیابان کوه نور به طور خاص به دعاوی تجار و شرکت های تجاری رسیدگی می نماید.

_{^{3- دادگاه عمومی حقوقی}}

سایر دعاوی حقوقی غیر از آنچه که گفته شد عمومی بوده و کلیه محاکم و مراجع حقوقی عمومی صلاحیت رسیدگی به آنها را دارد مانند دعاوی ملکی (تخلیه ید - خلع ید - الزام به تنظیم سند - الزام به تحویل مورد معامله و ....)، دعاوی ناشی از قراردادها (الزام به انجام تعهدات قراردادی – مطالبه وجه التزام – مطالبه ثمن معامله – ابطال قرارداد – فسخ قرارداد و .....) و امور حسبی (گواهی انحصار وراثت – تحریر و مهر و موم ترکه و ....).

_{^{انواع دعاوی حقوقی}}

_{^{1- دعاوی مالی}}

به آن دسته از دعاوی حقوقی گفته می شود که موضوع آنها مال بوده و نتیجه آن می تواند ورود یا خروج یک مال از مالکیت اصحاب دعوا باشد.مانند خلع ید، الزام به تنظیم سند، مطالبه وجه ، ابطال و فسخ قرارداد ، مطالبه اجور معوقه ، مطالبه وجه التزام و .... .

_{^{2- دعاوی غیر مالی}}

در اینگونه دعاوی صرفنظر از اینکه موضوع آن مالیت داشته باشد یا نه نتیجه آن افزایش دارایی یا ورود مال به مالکیت اصحاب دعوا نیست.مانند تخلیه ید ، طلاق ، تمکین ، رفع تصرف عدوانی ، استرداد لاشه چک ، اصلاح شناسنامه ، تغییر جنسیت  و .... .

_{^{3- دعاوی خانواده}}

همانطور که در بالا هم اشاره شد از جمله دعاوی حقوقی ، دعاوی در صلاحیت دادگاه خانواده یا به اختصار دعاوی خانواده است که مهم ترین آنها عبارتند از : طلاق ، مطالبه مهریه ، مطالبه نفقه ، ملاقات فرزند ، حضانت  و .... .

_{^{4- دعاوی قراردادی}}

به دعاوی حقوقی گفته می شود که عنصر شکل گیری آن یک رابطه قراردادی است مانند : الزام به انجام تعهدات قراردادی ، فسخ قرارداد ، ابطال قرارداد ، مطالبه وجه التزام قراردادی ، مطالبه وجه قرارداد  و ..... .

^{_{5- دعاوی تجاری}}

دعاوی دارای یک عنصر مرتبط با اعمال تجاری یا اشخاص تاجر. مانند : ورشکستگی ، مطالبه وجه اسناد تجاری ، ابطال صورتجلسات شرکت ، انحلال شرکت  و ..... .

_{^{6- دعاوی ناشی از ارث و وصیت}}

هر دعوایی که منشأ آن حقوق ارثیه یا وصیت نامه باشد در این دسته قرار می گیرد. مانند : مطالبه سهم الارث ، درخواست تقسیم ارث ، دستور فروش مال مشاع ناشی از ارث ، ابطال وصیت نامه ، تنفیذ وصیت نامه و .... .

^{_{7- دعاوی مربوط به امور حسبی}}

اصولاً به دعاوی گفته می شود که حاکمیت در جهت برقراری نظم تشخیص و شناسایی نموده است .ترافع و خصومت و حتی کاربرد واژه دعوا در مورد امور حسبی ضرورت ندارد مانند : انحصار وراثت که در آن قانونگذار تشخیص و تعیین وراث را برای امکان مداخله در ماترک ضروری دانسته و البته هیچ جلسه رسیدگی و ترافع و دفاعی برای آن متصور نیست. مثال دیگر مهر و موم ترکه و تحریر ترکه برای جلوگیری از تضییع ماترک و همچنین از دیگر مصادیق امور حسبی می توان به نصب قیم برای اداره اموال شخص محجور و فاقد ولی قهری اشاره نمود.

_{^{8- دعاوی حقوقی بین المللی خصوصی}}

هر گاه در هر یک از دعاوی حقوقی نامبرده یک عنصر بین المللی وجود داشته باشد به آن دعوای موضوع دعوای بین الملل حقوق خصوصی گفته می شود؛ به عبارت دیگر حقوق بین الملل خصوصی حقوق بین اشخاص (غیر از دولت ها و سازمان های بین المللی) در صحنه بین الملل است که اصولاً چند مرجع خود را صالح به رسیدگی به این قبیل دعاوی می دانند. مثلاً در دعوای مطالبه طلب بین دو ایرانی که مقیم خارج هستند ممکن است علاوه بر دادگاه ایران ، دادگاه محل اقامت اصحاب دعوا هم خود را واجد صلاحیت رسیدگی بدانند.

_{^{وکیل دعاوی حقوقی کیست؟}}

به وکیلی که به طور تخصصی در دعاوی حقوقی (در مقابل دعاوی اداری و دعاوی جزایی) فعالیت می نماید، وکیل دعاوی حقوقی گفته می شود. البته ممکن است وکلا در خصوص محدوده دعاوی حقوقی هم به طور تخصصی عمل کنند یا در بعضی موارد و عناوین تجربه، دانش، تخصص و تبحر بیشتری داشته باشند. مثلاً یک وکیل دعاوی حقوقی در زمینه حقوق قراردادها ممکن است واجد تجربه ویژه ای باشد .در نتیجه قبل از اعطای وکالت به وکیل داشتن یک جلسه مشاوره با وکیل برای اطمینان از تخصص و تجربه وی در خصوص موضوع دعوا ضروری است.

_{^{نقش وکیل حقوقی در دعاوی ملکی}}

مواردی که مشمول عنوان و تعریف دعاوی ملکی  می شود عبارتند از: فسخ قرار داد، افراز و تقسیم املاک مشاع، اخذ دستور فروش ملک مشاع، اخذ به شفعه، اراضی موات، تخلیه، خلع ید، رفع ممانعت از حق، رفع مزاحمت از حق، تجویز انتقال منافع، دعاوی مربوط به منابع طبیعی، دعاوی مربوط به شهرداری، همچنین دعاوی ملکی  شامل مطالبه حق سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت، الزام به فک رهن، اخذ صورت مجلس تفکیکی، اخذ پایان کار، دعاوی مربوط به موقوفات، تعدیل اجاره بها، مطالبه اجرت المثل، تنفیذ مبایعه نامه نیز می باشد.

به عنوان نمونه چنانچه شرکای ملک مشاعی قصد دارند ملک را از حالت مشاع خارج نمایید می بایست تقاضای افراز ملک را ابتدا از اداره ثبت محل وقوع ملک نموده و چنانچه ملک غیر قابل افراز تشخیص داده شد با مراجعه به دادگاه و اخذ دستور فروش ، ملک از طریق مزایده و بر مبنایی قیمت کارشناسی فروخته می شود. 

برای اینکه ملکی افراز گردد می بایست حالت اشاعه وجود داشته باشد در حالی که در تفکیک حالت اشاعه ضرورت ندارد .

در افراز تعداد مالکین مشاعی می بایست دو نفر یا بیشتر باشند در حالی که در  تفکیک حتی یک نفر هم که مالک شش دانگ ملکی باشد در صورتی که قانونا" مجاز به تفکیک ملک باشد می تواند آن را به قطعات متعددی تفکیک نماید.

قبل از انعقاد هر نوع قرارداد و تعریف هرگونه رابطه حقوقی  حتما با یک وکیل با تجربه در زمینه املاک و قراردادها مشورت کنید و یا برای خود یک وکیل دائمی و خانوادگی داشته باشید.