کلاهبرداری اینترنتی چیست ؛ مجازات و شکایت جرایم اینترنتی

_{^{تعریف کلاهبرداری اینترنتی}} 

کلاهبرداری اینترنتی از جمله جرایمی است که در پی پیشرفت تکنولوژی های جدید از جمله رایانه و سامانه های اینترنتی در طی چند دهه اخیر و سوءاستفاده های صورت گرفته از آن ها در قوانین کشورها جرم انگاری شده است .  این جرم ویژگی های خاص خود را داشته و با جرم کلاهبرداری سنتی چه از نظر میزان مجازات و چه از نظر عنصر مادی و معنوی تفاوت های زیادی دارد.
 قانونگذار در ماده 741 قانون مجازات اسلامی، هرگونه استفاده غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی را در صورتی که همراه با ارتكاب اعمالی از قبیل وارد كردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف كردن داده ها یا مختل كردن سامانه باشد و در نتیجه ی آن، وجه یا مـال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای مرتکب یا دیگری تحصیل كند بعنوان کلاهبرداری اینترنتی (یا کلاهبرداری رایانه ای) جرم انگاری نموده است. 
 

_{^{انواع کلاهبرداری اینترنتی}}

 مصادیق کلاهبرداری اینترنتی در ماده 741 برشمرده شده است. با این وجود متخصصان حوزه امنیت سایبری، انواع دیگری از کلاهبرداری اینترنتی را (از جمله سایت های قمار و شرط بندی، استفاده از نام شرکت های معروف برای اخذ وجه، فروش حساب کاربری بازی های آنلاین،برنامه های تقلبی رژیم غذایی و ..)  را نیز در زمره کلاهبرداری اینترنتی قرار داده اند. اما باید توجه داشت که مصادیق مذکور در قانون حصری بوده و جنبه ی تمثیلی ندارد. بنابراین با توجه به تفسیر مضیق قوانین کیفری نمی توان دامنه ی کلاهبرداری اینترنتی و مصادیق آن را به موارد دیگر تعمیم داد. بلکه اگر مجموع اقدامات ارتکابی شخص، مصداق عنوان مجرمانه ی دیگری باشد، تحت همان عنوان قابل تعقیب و مجازات می باشد. با این توضیح می توان گفت اشکال گوناگون فعل مادی جرم کلاهبرداری اینترنتی(وارد كردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف كردن داده ها یا مختل كردن سامانه) به دو صورت منجر به کلاهبرداری اینترنتی می گردد: 

_{^{کلاهبرداری اینترنتی از طریق دستیابی به اطلاعات کارت و رمز دوم}}

با وجود اینکه رمز دوم پویا جلوی بسیاری از سواستفاده های احتمالی از حسابهای بانکی را گرفته است اما فیشینگ و برداشت غیرقانونی با استفاده از پیامک، تماس تلفنی و یا به صورت آنلاین، از انواع کلاهبرداری های اینترنتی می باشد. به این صورت که شخص به منظور پرداخت اینترتی در شبکه های اجتماعی، ورود به یک لینک برای بررسی یک موضوع، نصب اپلیکیشن های نامطمئن، ورود به لینک جهت پرداخت قبض یا خرید یک محصول، وارد درگاه های اینترنتی ساختگی و جعلی می شود که کلیه اطلاعات بانکی وی را در اختیار شخص کلاهبردار قرار می دهد و از این طریق موجودی حساب شخص را برداشت می کنند. 

_{^{کلاهبرداری اینترنتی با استفاده از دستگاه‌های کپی‌کننده کارت}}

زمانی که شخص کارت بانکی خود را جهت پرداخت وجه در اختیار فروشندگان قرار می دهد، ممکن است فروشنده با استفاده از دستگاه هایی که شبیه به کارت خوان است اطلاعات کارت بانکی شخص را کپی کند و با پرسیدن رمز اول شخص، تمام آنچه که جهت برداشت از حساب اشخاص لازم دارد را بدست می آورد. 

_{^{مجازات برای کلاهبرداری اینترنتی}}

مجازات کلاهبرداری اینترنتی به موجب ماده 741 قانون مجازات اسلامی، درجه ی پنج می باشد و تمام آثار جرایم درجه پنج بر آن قابل اعمال می باشد. مجازات این جرم شامل حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از صد و شصت و پنج میلیون (165,000,000) ریال تا هشتصد و بیست و پنج میلیون (825,000,000) ریال یا هر دو مجازات است. بنابراین دادگاه در انتخاب نوع مجازات و یا جمع هردو مجازات اختیار دارد. 
مجازات معاونت در این جرم نیز طبق بند ت ماده 127 قانون مجازات اسلامی یک تا دو درجه پایین تر از مجازات قانونی جرم(یعنی حبس یا جزای نقدی درجه شش یا هفت یا هردو مجازات) می باشد. 
مجازات شروع به این جرم به استناد بند پ ماده 122  همان قانون، حبس یا شلاق یا جزای نقدی درجه شش به انتخاب دادگاه است. 
در صورتی که مرتکب کلاهبرداری اینترنتی از کارمندان دولت باشد و یا اینکه جرم به مناسب شغل متصدی و یا متصرف قانونی واقع شده یا جرم سازمان یافته باشد مرتکب به موجب ماده 754 قانون مذکور به بیش از دو سوم حداکثر مجازات محکوم می شود. 
 

_{^{قانون جدید مجازات برای کلاهبرداری اینترنتی}}

کلاهبرداری اینترنتی اولین بار در ماده 67 قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382 جرم انگاری شد. به موجب این ماده: "هرکس در بستر مبادلات الکترونیکی، با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از «داده‌پیام»ها، برنامه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای و وسائل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف«داده‌پیام»، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه‌ای و غیره دیگران را بفریبد و یا سبب گمراهی سیستم‌های پردازش خودکار و نظائر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه، اموال یا امتیازات مالی تحصیل کند و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال ماخوذه محکوم می‌شود". اما با تصویب ماده 741 قانون مجازات اسلامی،  با توجه به اینکه رکن مادی این دو ماده از جمله فعل مرتکب(ورود، محو، توقف داده ها و ..) شبیه یکدیگر است و نیز ارتکاب جرم در هر دو مستلزم مداخله در داده و عملکرد سامانه رایانه ای و مخابراتی است به عقیده بسیاری از حقوق دانان ماده 741 به طور ضمنی مفاد ماده 67 قانون تجارت الکترونیکی را نسخ کرده است. 
فلذا عنصر قانونی جرم کلاهبرداری اینترنتی در حال حاضر صرفا ماده 741 بخش پنجم قانون مجازات اسلامی می باشد که این ماده نیز در سال 1403 اصلاح گردید و میزان جزای نقدی آن به شرح فوق افزایش یافت. 
 

_{^{نحوه شکایت از کلاهبرداری اینترنتی}}

منظور شکایت از کلاهبرداری اینترنتی، با در دست داشتن مدارک و مستندات خود از جمله، تصویر گردش حساب، تصویر پیام های مبادله شده، تصویر درگاه جعلی و شماره تلفنی که از طریق آن اطلاعات شما گرفته شده و سایر مدارک مرتبط، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و  اقدام به ثبت شکایت کلاهبرداری اینترنتی نمایید. برای ثبت این شکواییه ذکر اطلاعات مشتکی عنه لازم نیست و با توجه به اینکه امکان دارد شخص هیچ اطلاع و شناختی از مرتکب جرم نداشته باشد، می توان هیچ شخصی را به عنوان مشتکی عنه ذکر ننمود تا پس از انجام تحقیقات و استعلام های لازم، مشتکی عنه شناسایی گردد. 

 _{^{مرجع شکایت از کلاهبرداری اینترنتی}}

با عنایت به رای وحدت رویه شماره ۷۲۹ مورخ 18/02/1392 صادره از هیات عمومی دیوان عالی کشور، در جرم کلاهبرداری مرتبط با رایانه هرگاه تمهید مقدمات و نتیجه حاصل از آن در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد، دادگاهی که بانک افتتاح کننده حساب زیان دیده از بزه، که پول به طور متقلبانه از آن برداشت شده در حوزه آن قرار دارد صالح به رسیدگی است. 
البته باید توجه داشت که این رای وحدت رویه صرفا در چارچوب حقوق داخلی کاربرد دارد. زیر اگر بخشی از فرایند کلاهبرداری در ایران و بخش دیگری در خارج از ایران واقع شود مستندا به ماده 4 قانون مجازات اسلامی در حکم جرم واقع شده در این است و دادگاه های ایران صالح به رسیدگی می باشند. در این فرض اگر محل افتتاح حساب، کشور خارجی باشد و مرتکب ایرانی باشد، مستندا به ماده 316 قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه محل دستگیری صالح به رسیدگی می باشد. 
 

_{^{مراحل پیگیری شکایت از کلاهبرداری اینترنتی}}

برای پیگیری شکایت کلاهبرداری اینترنتی پس از ثبت شکواییه، می بایست الزاما منتظر دریافت پیامک از سامانه ی عدلیران باشید. پس از آن حسب مورد به پلیس فتا و یا کلانتری مربوطه که در ابلاغیه صادره از دادسرا تعیین گردیده مراجعه نموده و نسبت به ارائه ی ادله و ادای توضیحات اقدام نمایید. 
بعد از انجام دستورات مقام قضایی، پرونده مجددا به دادسرا ارسال می شود تا حسب مورد به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی ارجاع گردد. در این مرحله نیز هر زمان که دادسرا شما را جهت ادای توضیح و یا پیگیری شکایت مطروحه احضار نمود ظرف مهلت مقرر مراجعه نمایید. 
پس از تکمیل تحقیقات، در صورتی که مورد شما مشمول کلاهبرداری اینترنتی باشد با صدور قرار جلب به دادرسی برای متهم، پرونده جهت رسیدگی به دادگاه کیفری صالح ارسال می گردد. دادگاه کیفری با تعیین وقت رسیدگی و دعوت طرفین، جلسه ای تشکیل داده و پس از بررسی دلایل و مدارک پرونده حسب مورد نسبت به صدور حکم برائت و یا محکومیت با تعیین مجازات اقدام می نماید. 
 

 _{^{هزینه وکیل برای کلاهبرداری اینترنتی}}

معمولا وکلا در پرونده های کیفری از جمله شکایت کلاهبرداری اینترنتی صرفنظر از اینکه میزان ضرر و زیان مالی شخص چه میزان باشد، بسته به پیچیدگی های پرونده مبلغی را به صورت توافقی با موکلین بعنوان حق الوکاله تعیین می نمایند. 

 _{^{مراحل رسیدگی به پرونده های کلاهبرداری اینترنتی توسط وکیل}}

پرونده های کلاهبرداری اینترنتی مانند سایر جرایم درجه پنج در سه مرجع قضایی مورد رسیدگی قرار می گیرد: 
1-    تحقیقات مقدماتی در دادسرا صورت می گیرد و مقام تحقیق پس از تکمیل تحقیقات پرونده در صورتی که اتهام را متوجه شخص مشتکی عنه بداند قرار جلب به دادرسی صادر می کند و در پی آن، دادستان یا معاون وی اقدام به صدور کیفرخواست می نماید. 
2-    پس از صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست، پرونده جهت رسیدگی بدوی به دادگاه های کیفری دو ارسال می شود که حسب مورد منجر به صدور حکم محکومیت یا برائت می گردد.
3-    پس از صدور حکم از دادگاه کیفری دو، ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ رای بدوی، امکان تجدیدنظرخواهی نسبت به رای صادره وجود دارد و با اعتراض هر یک از شاکی یا متهم، پرونده جهت رسیدگی مجدد به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال می گردد. رای صادره از این مرجع قطعی و لازم الاجرا می باشد. 
 

_{^{نمونه متن شکایت کلاهبرداری اینترنتی}}

شاکی: ..
مشتکی عنه: ..
عنوان شکایت: کلاهبرداری اینترنتی 
دلایل: 
1-    مدارک واریز وجه 
2-    تصویر گردش حساب
3-    تصویر درگاه جعلی
4-    تصویر پیام های دریافتی
5-    تصویر پیج اینستاگرام
6-    ...
شرح شکواییه: 
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه 31(جرایم رایانه ای)
با سلام 
احتراما با تقدیم این شکواییه به استحضار می رساند: 
موکل اینجانب از طریق یک پیج اینستاگرام با مشتکی عنه آشنا شده که ادعای فروش لپ تاب زیر قیمت بازار را داشته و پس از ارسال پیام و تقاضای خرید یک مدل لپ تاب، ایشان یک لینک حاوی درگاه پرداخت برای موکل ارسال نمود. با توجه به اینکه مشخصات درگاه پرداخت بسیار به درگاه شاپرک شباهت داشت موکل اعتماد نموده و مشخصات کارت بانکی خود را وارد نموده است.  متاسفانه در ظرف چند دقیقه تمامی موجودی حساب بانکی موکل خالی شد و پیج مذکور نیز به هیچ عنوان پاسخگو نمی باشد. 
نظر به مراتب فوق و مستندات تقدیمی رسیدگی و تعقیب و مجازات مشتکی عنه به جرم کلاهبرداری اینترنتی از محضر آن مقام محترم مورد تقاضا می باشد. 
با تشکر و تجدید احترام