دلایل اثبات دعاوی کیفری

_{^{ادله اثبات جرم}}

• در قانون مجازات اسلامی مبحث مستقلی تحت عنوان ادله اثبات دعوي وجود ندارد و تنها در ذيل جرايم حدی، قصاص و ديات است كه راههای ثبوت هر جرمي به طور جداگانه احصاء گشته است.

ادله اثبات جرم به طور کلی در قوانین جزایی و کیفری عبارتند از :

1- اقرار

2- شهادت

3- سند یا هر نوع مکتوب معتبر

4- علم قاضی

5- قسامه ( قصاص و ديات )

• ولی در جرايم تعريزی و بازدارنده كه تعداد آنها نيز كم نيست اشاره ای به ادله اثبات نگرديده است.
• قانون مدني نيز به طور کلی دلايل اثبات دعوی را شامل اقرار، اسناد کتبی، شهادت، امارات و قسم برمی شمارد. اما نكته حائز اهميت اين است كه ادله اثبات دعاوی بايد از استحكام و پويایی لازمه برخوردار بوده و هماهنگ با پيشرفت های جامعه تكامل يافته باشد؛ از اين رو برخی خرده می گيرند كه ادله دعوی در حقوق ما نيست و همچنان سابقه سنتی آن محفوظ مانده و شايد نتواند پاسخگوی مقتضيات روز و پيچيدگی هايش باشد.
• ولی با مداقه بيشتر بايد اذعان داشت با آنكه ظاهرا ادله اثبات دعوی كيفری در حقوق ما احصاء شده و تاكيد فراوانی نيز بر اقرار و شهادت گرديده است ولی اين مساله نافی استفاده از روش های پيشرفته در جهت اثبات حقيقت نيست و آشكار است كه غرض مقنّن هم اكتفا نمودن صرف و كوركورانه به اين ادله نمی باشد.
• به ويژه كه اين شيوه كار بست با روش دلايل معنوی و اصل اقناع وجدانی قاضی نيز تناقض دارد. چرا كه احتمال می رود شخصی تحت فشار و يا به سبب ملاحظه ای اقرار برخلاف واقع نمايد و يا افرادی در جهات جعل حقيقت به تنهايی دست يازند. بی ترديد چنين اقرار و شهادتی معتبر نبوده و نبايستی داير مدار مورد قضاوت قرار گيرد.
• به عبارتی ديگر ادله ای كه در قانون بدان اشاره گشته موضوعيت نداشته بلكه طريقی است در جهت احراز حقيقت و به كارگيری فنون نوين اثبات جرم در روح کلی قانون كه كشف حقيقت می باشد مستتر است.
• لذا در جهت جلوگيری از تضييع حقوق عامه نبايد به صرف اقرار يا گواهی اكتفا نموده بلكه می بايست توسط روش های علمی و مترقی به راستی آزمايی و مقرون به واقع بودن اين ادله نيز پی برد. در واقع سيستم قضایی و نظام دادرسی در كشور بايد به روش های عينی تر كشف جرايم و اثبات عنصر مادی جرم تجهيز گشته و روش های اثباتی علمي در تحصيل اماراتی چون معاينه محل، نظريه كارشناس، بررسي صحنه جرم، تفتيش ادوات جرم و... به كار گرفته شود.
• هم چنین بازجويی از متهم، مصاحبه با مطلعين، اخذ گواهی شهادت با استفاده از علومي چون روان شناسی جنایی، انگيزه شناسی و جامعه شناسی كيفری به صورت علمی تری برگزار گردد و مستند سازی ادله و امارات نه تنها به صورت كتبی بلكه تا حد امكان تصوير سازی گردند تا امكان سوء استفاده از آن به حداقل برسد.