موارد انحلال قرارداد - فسخ - اقاله - انفساخ

^{_{انحلال قراردادها (فسخ، اقاله، انفساخ، ابطال)}}

_{فسخ قرارداد} 

قراردادی که به طوری صحیح منعقد می شود با قصد قبلی یا فعلی و یا با شرط مندرج در قرارداد می تواند فسخ و منحل شود. فسخ به معنی بر هم زدن معامله می باشد و به طرفین یک عقد لازم تعلق می گیرد. عقد لازم نیز عقدی است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ ( بر هم زدن ) آن را نداشته باشند مگر در موارد معینه. منظور از موارد معین خیاراتی است که در قانون پیش بینی شده است. خیار نیز حق است و به معنی اختیار بر هم زدن عقد لازم است، از سوی صاحب خیار.

خیار (اختیار بر هم زدن معامله)، با یک اراده انجام می شود و این اراده باید ابراز شود و صورت بیرونی پیدا کند و اعلان شود و اشتیاق درونی و اراده باطنی، اثری در عقد ندارد. در تاکید این امر ماده 449 قانون مدنی نیز مقرر می دارد: " فسخ به هر لفظ یا فعلی که دلالت بر آن نمای حاصل می شود.بنابراین اجرای حق خیار با اعلان اراده صورت می پذیرد و ضمنا؛ دادگاه در وقوع فسخ نقشی ندارد. با وجود این نقش دادگاه را در رفع اختلاف نباید فراموش کرد.

برای مثال: ملکی با سند رسمی فروخته می شود و فروشنده ادعا می کند که به دلیل تاخیر در پرداخت ثمن آن را فسخ کرده است و در نتیجه ملک را برای فروش به دیگری عرضه می کند. خریدار جدید همین که سند معامله نخست را مشاهده کند، خرید ملک را موکول به فسخ بیع . ابطال سند رسمی می سازد و همین امر مالک را ناچار از رجوع به دادگاه می کند.

بنابراین با توجه به مثال گفته شده، در جایی که معامله اصلی در فتر اسناد رسمی ثبت می شود و در دفتر املاک نیز می آید، صدور حکم بر اعلام فسخ از سوی دادگاه و برای تغییر این وضع، ضروری است.

لازم به ذکر است فسخ قرارداد هم مانند سایر اعمال حقوقی در صورتی موثر است که اراده ی سالم  برای ایجاد آن وجود داشته باشد و از طرف شخصی آگاه و آزاد و هوشیار انجام شود.

^{_{آثار اجرای خیار فسخ}}

الف: اثر مهم اجرای خیار، انحلال عقد لازم است. گسیختن پیوند ناشی از قرارداد، نسبت به آینده صورت می پذیرد و وجود عقد را از آغاز حذف نمی کند. پیش از فسخ، عقد اثر خود را به جا می گذارد و نمی توان وجود آن را انکار کرد. بنابراین تصرفاتی که تا قبل از فسخ عقد صورت گرفته صحیح و نافذ است ولی تصرفاتی که بعد از فسخ صورت خواهد گرفت، غیر قانونی خواهد بود.

ب: فسخ عقد، آثار به جا مانده از عقد را تا جایی که به حقوق دیگران صدمه نمی زند، باز می گرداند. هدف از فسخ نیز این است که وضع دو طرف به جای پیشین بازگردد.

برای مثال: اگر اجاره ای به مدت دو سال واقع شده است، پس از گذشت شش ماه فسخ شود، نسبت به هجده ماه آینده مالکیت مستاجر بر منافع زایل می گردد و دین او در پرداخت اجاره بها نیز از بین می رود.

^{_{انفساخ ( انحلال قهری و خود به خودی )}}

قهری بودن انحلال در تمام مواردی که واژه فسخ به کار برده می شود به این معنی است که عقد، بدون اینکه نیاز به عمل حقوقی اضافی داشته باشد، خود به خود از بین می رود و حق انتخاب برای یکی از دو طرف یا دادگاه باقی نمی ماند

آنچه گفته شد درباره نتیجه انفساخ است که به صورت خود به خود ایجاد خواهد شد اما آنچه سبب ایجاد انفساخ عقد خواهد شد در دو مورد زیر قابل بررسی است:

انفساخی که به طور مستقیم ناشی از اراده صریح دو طرف قرارداد است:

مانند: اجاره ای که پس از پایان مدت یک سال، مشروط به اخطار کتبی موجر، پایان می پذیرد یا اجاره ای که در اثر عدم پرداخت هر یک از اقساط اجاره بها منحل می شود، یا بیعی که بر حسب شرط ضمن آن، در نتیجه تاخیر در پرداخت ثمن تا مدت معین، خود به خود منفسخ است.

انفساخی که ناشی از حکم قانونگذار است :

این نوع انفساخ سببی قرادادی ندارد بلکه به حکم صریح قانونگذار ایجاد می شود.

مانند: اگر مبیع پیش از تسلیم به خریدار، بدون تقصیر و اهمال از سوی بایع تلف شود، بیع منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد گردد مگر اینکه بایع برای تسلیم به حاکم یا قائم مقام او رجوع نموده باشد که در اینصورت تلف از مال مشتری جبران خواهد شد.

​