متن رای دیوان عالی کشور در خصوص حجر متوفی
فرجام خواه : آقای ع .... به وکالت از آقای الف
فرجام خواندگان : خانم ب .... و آقايان س ..... و م ..... با وکالت خانم مینا کاویانی و آقای مسعود محمدی
فرجام خواسته : دادنامه شماره ..... صادره از شعبه 76 دادگاه تجديدنظر استان تهران
تاريخ ابلاغ دادنامه فرجام خواه : 1400/07/29
تاريخ وصول دادخواست فرجامی : 1400/08/17
مرجع رسيدگي : شعبه دوم ديوان عالي كشور
خلاصه جريان پرونده ادعای حجر متوفی از سوی ورثه :
آقای (ع) ... به وکالت از آقای الف .... به طرفیت خانم ب ... به خواسته صدور حکم حجر مرحوم ح ..... از تاريخ 1391/08/13 لغايت تاريخ فوت مورخ 1392/04/12 به جهت اختلال هوشیاری و ضعف قوای مغزی به مجتمع قضايی ويژه امور حسبی تهران تقديم دادخواست کرده و توضیح داده که مورث موکل مرحوم ح ..... به جهت ابتلا به بیماری و اختلال هوشیاری و مغزی سالها تحت مراقبت و درمان بوده و در مورخ 1392/04/12 فوت شد و به موجب مدارک پزشکی از سال ۱۳۷۷ بیمار شد و به مرور بیماری او شديد شده و در سال ۱۳۹۱ بستری شد و در سال ۱۳۹۱ افراد سودجو اقدام به معاملات کرده و در آن سال موکل ۱۳ ساله بوده و حقش تضییع شده و اکنون رشید شده و پیگیر حقوق خود است.
پرونده در مورخ 1397/11/17 برای رسیدگی به شعبه ۴۵ دادگاه خانواده ارجاع شده است. در مورخ 1397/12/12 جلسه رسیدگی برقرار شده و وکیل خواهان گفته در زمان بیماری مورث موکل پس از احراز حجر مورث موکل دو نفر وکیل بنام های م .... و س ..... ضمن تبانی با همسر اول مرحوم بنام ب ... (خوانده) مبادرت به تنظیم صلحنامه ای نموده اند که دارای ايرادات بین بوده و در بند ۶ از ماده ۴ شرط خلاف مقتضای عقد و نیز در اسقاط حقوق ذاتی و شهروندی در بند ۷ ماده 4 تماماً اختیار اموال وی را گرفته اند که جملگی دلالت بر سفاهت مرحوم ح ..... دارد و با حال مريض آن مرحوم را به دفترخانه اسناد رسمی برده اند و با اخذ وکالت رسمی از وی قبل از عمل به صلح تمامی موضوع مالکیت را به خود منتقل نموده اند.
دادگاه از کمیسیون پزشکی قانونی تهران خواسته با توجه به مدارک درباره وضعیت روانی مرحوم ح .... نظر دهد و کمیسیون مذکور پس از بررسی اعلام داشته : «مدارک بالینی موجود بررسی شد نامبرده به دلیل ابتلا به نوعی سرطان خون و عوارض جسمی ، شناختی و کاهش هوشیاری گذرا در مورخ 24/08/1391 تا ۳۰/۰۸/۱۳۹۱ بستری بوده که پس از ترخیص به تدريج بیماری زمینه ای (سرطان خون) رو به وخامت نهاده به نحوی که حداقل از بستری مورخ ۱۶/۱۲/۱۳۹۱ تا زمان فوت توانايی اداره اموال از نامبرده سلب شده است.
ضمن اينکه تصويربرداری مغزی انجام شده در مورخ اسفند ماه ۱۳۹۱ که نشان دهنده صغر مغزی است نیز مؤيد اين مطلب است الزم به ذکر است مستند پزشکی کافی دال بر شدت علائم در حد ناتوانی در اداره امور مالی قبل از بستری ۱۶/۱۲/۱۳۹۱ به دست نیامد» وکیل خواهان به اين نظريه اعتراض کرده و اعلام کرده بستری بودن مرحوم ۲۴/۰۸/۱۳۹۱ بوده و... دادگاه به اعتراض کرده و موضوع را به کمیسیون پنج نفره پزشکی قانونی ارجاع داده است خانم م .... همسر دوم مرحوم ح .... در لایحه نوشته حدود ۲۰ سال پیش با مرحوم ازدواج کردم و آن مرحوم در سال ۹۰ دچار بیماری شد و چنان شد که به اطراف تهران مهاجرت کرد و ارتباط ما قطع شد و بعد از فوت فهمیدم اموالش را از دستش گرفته اند. کمیسیون پنج نفره پزشکی قانونی پس از بررسی اعلام داشته که مرحوم ح .... با توجه به مدارک سابقه ابتلا به سرطان خون با عوارض جسمی و شناختی داشته که منجر به چند نوبت بستری بیمارستانی شده وی حداقل از بستری ۱۶/۱۲/۹۱ تا زمان فوت به دلیل عوارض شناختی به طور قطعی توانايی اداره امور مالی را نداشته است هرچند نامبرده از بستری مورخ ۲۴/۰۸/۱۳۹۱ دچار نوسانات هوشیاری و افت قوای ذهنی و شناختی گذرا بوده ولی مستند پزشکی کافی دال بر استقرار علائم قبل از بستری /۱۳۹۱ ۱۶/۱۲ به دست نیامده.
وکیل خواهان به اين نظريه نیز معترض شده و اعلام داشته کمیسیون از وی برای حضور در کمیسیون دعوت نشده است در جلسه دادرسی 21/10/1399 دادگاه به وکیل خواهان خطاب کرده در برابر ورود ثالث آقايان م .... و س ... اعلام دفاع کند و وی اظهار داشته در خصوص ادعای اشخاص ثالث تاکنون دادخواستی به اينجانب ابلاغ نشده و اطلاعی ندارم و استمهال میجويم و آقايان س... و م .... اعلام داشته اند که اينجانب س .... حسب مدارک در مورخ ۱۶/۱۱/۱۳۹۱ اقدام به خريد يک مغازه از آقای ح .... کردم و مبلغ معامله ۴ میلیارد تومان بوده و او آن را به مبلغ ۴ میلیارد تومان به من واگذار کرد و آقای ح ..... به شخص ثالث بدهی داشت و در مورخ ۰۷/۱۱/۱۳۹۱ شعبه ۲۰ شهید بهشتی آن را در برابر يک میلیارد و چهارصد میلیون به مزايده گذاشته بود و من آن را با دو میلیارد و ششصد میلیون اضافه خريدم و او محجور نبود و من حجر او را قبول ندارم و همه بدهی مرحوم را پرداختم و آقای م ... گفته دفاعیاتم به شرح لایحه تقديمی است هیات سه نفره ، پنج نفره و هفت نفره کارشناسی حجر را از ۱۶ اسفند به بعد اعلام کرده اند و با قاطعیت گفته اند نمیتوان حجر او را به قبل از ۱۶/۱۲/۱۳۹۱ تسری داد و بعد از صلحنامه هم آقای ح .... در دفترخانه حاضر و اسناد سند رسمی را با وکالت بلاعزل تنظیم کرده و آن مرحوم بدهی متعدد داشت. خانم مینا کاویانی به وکالت از خانم ب .. اظهار داشته که موکل همسر دائمی مرحوم ح ... بوده و از کم و کیف اموال همسرش واقف بوده و مرحوم تنها يک مغازه داشته که در مقابل بدهی فروخته و حتی ۱٫۵ دانگ آن را مرحوم در مورخ ۱۲/۱۱/۱۳۷۷ به موجب وصیتنامه رسمی به نام موکل وصیت کرده ولی به جهت بدهی موکل راضی شده که فروخته شود و خانم م .... که مادر الف ... است تنها چند ماه صیغه مرحوم بوده و از سال ۸۹ تا پس از فوت از او هیچ نشانی نبوده و اکنون دارد درباره وضع روحی مرحوم اظهارنظر میکند. تنها دارايی مرحوم همین مغازه بوده که اگر بنا باشد باطل شود موکل بیشترين سود را میبرد زيرا ۱٫۵ دانگ از آن متعلق به موکل خواهد شد و ديون مرحوم مستغرق ترکه میباشد و مرحوم تا ارديبهشت کاملاً هوشیار بوده و در عید سال ۹۱ عید ديدنی رفته و در اوايل سال ۹۲ به دفتر وکالت بنده برای وکالت مراجعه کرده برای پرونده های چک.
دادگاه پس از بررسی جوانب امر و ملاحظه نظرات پزشکی قانونی و اظهارات وکلای طرفین ختم رسیدگی را اعلام کرده و به موجب دادنامه شماره .... حجر مرحوم ح .... را از مورخ /۱۴۰۰ ۱۶/۱۲ احراز کرده است. آقای ع ... به وکالت از آقای الف .... از اين رأی فرجامخواهی کرده و پرونده در شعبه ۷۶ دادگاه تجديدنظر استان تهران مورد رسیدگی قرار گرفته و رأی تجديدنظر خواسته به موجب دادنامه شماره ... تايید شده است.
رأی دادگاه نخستین در خصوص حجر متوفی
«رای دادگاه - تجديد نظر خواهی آقای الف ... با وكالت آقای ع ... بطرفیت آقای م ....آقای س ... خانم ب ... با وکالت خانم مینا کاویانی نسبت به دادنامه شماره .... مورخ 31/3/1400 شعبه محترم 45 دادگاه عمومی حقوقی تهران در پرونده کلاسه ... مبنی برصدور حکم به حجر ح .... از تاريخ /12/1391 7 تا زمان فوت صادر گرديد با عنايت به نظريات پزشکی قانونی ايراد تجديد نظر خواهی وارد نمی باشد زيرا با توجه به محتويات پرونده و امعان نظر در اوراق و مندرجات آن مفاد لایحه تجديد نظر خواهی و لوايح دفاعیه طرفین مدلول دادنامه تجديد نظر خواسته رای صادرشده دادگاه بدوی بر اساس مستندات موجود در پرونده صادر گرديده است و با عنايت به اينکه تجديد نظر خواه ايراد و اعتراض موجهی که منطبق با شقوق ماده 348 قانون آيین دادرسی دادگاههای عمومی وانقالب در امور مدنی باشد و موجبات نقض دادنامه اعتراض شده را فراهم آورد ابرازننموده است.
لذا اين دادگاه با عنايت به مراتب مذکور ضمن رد دادخواست تجديد نظر خواهی رای صادر شده دادگاه بدوی را با استناد به مواد 358و 368 از همان قانون ياد شده تايید واستوار می کند اين رای ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل فرجام خواهی در ديوان عالی کشور است.»وکیل خواهان از رأی دادگاه تجديدنظر فرجامخواهی اظهار داشته پزشکان کمیسیون پزشکی قانونی حجر مرحوم را از ۱۶/۱۲/۱۳۹۱ قطعی دانسته اند و حجر را نسبت به گذشته رد نموده اند و مهمترين دلیل صلحنامه است که هیچ مال الصلحی وصول نشده است و از همسر مرحوم م .... هیچ تحقیقی نشده است. پرونده برای رسیدگی به فرجامخواهی به ديوانعالی کشور ارسال و به حسب ارجاع در شعبه دوم در دستور رسیدگی قرار گرفته است. هیأت شعبه در تاريخ بالا تشکیل گرديد. پس از قرائت گزارش رئیس شعبه دّوم و ملاحظه اوراق پرونده مشاوره نموده چنین رأی می دهد :
متن ر أي شعبه دیوان عالی کشور در خصوص حجر متوفی
فرجامخواهی آقای ع ... به وکالت از آقای الف .... نسبت به دادنامه شماره ... مورخ ۲۷/۰۷/۱۴۰۰ صادره از شعبه ۷۶ دادگاه تجديدنظر استان تهران وارد نيست زيرا اصل بر صحت و سلامتی اشخاص رشيد است و حجر مستثنی بر آن میباشد و اصل بر صحت اعمال انسان میباشد و بر بطلان آن ضرورت دارد دليل و برهان ارائه گردد و کميسيونهای پزشکی قانونی که مهمترين نقش را در اظهارنظر در امور حجر دارند، محجوريت مرحوم ح .... را به قبل از مورخ ۱۶/۱۲/۱۳۹۱ تسری نداده اند و فرجامخواه در لایحه خود چه در مرحله فرجامخواهی و چه در مراحل رسيدگی دليلی بر محجوريت مرحوم فوق الذکر در قبل از مورخ ۱۶/۱۲/۱۳۹۱ ارائه ننموده و با نظرات استنباطی نمیتوان مبادرت به صدور رأی نمود لذا آرای صادره برابر موازين قانونی صادرشده و ايراد اساسی ندارد و مستند به مواد ۳۷۰ و ۳۹۶ قانون آيين دادرسی مدنی با رد فرجامخواهی ، رأی فرجام خواسته ابرام میشود.