تعریف و تفاوتهای مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

_{^{ویژگیها و آثار مهریه عندالمطالبه وعندالاستطاعه}} 

• مهریه عندالمطالبه به این معنی است كه به محض امضای عقدنامه، زن اگر بخواهد می‌تواند با مراجعه به محاكم و دادگاه‌های خانواده یا مراجعه به اداره اجرای ثبت تقاضای مطالبه مهریه خود را بنماید.

• عندالاستطاعه بودن مهریه به این معنی است كه زن زمانی می‌تواند مهریه خودش را مطالبه كند و مرد را ملزم به پرداخت آن كند كه استطاعت پرداخت مهریه را به عهده زوج ببیند یعنی مرد توان پرداخت داشته باشد، اگر توان پرداخت نداشته باشد زن این حق را نخواهد داشت.
• بر این اساس خانمی كه همه مهریه‌اش عندالمطالبه باشد مثل گذشته است و هر زمان كه بخواهد می‌تواند آن را مطالبه كند و اگر تمام مهریه خانم در عقدنامه جدید از وصف عندالاستطاعه برخوردار باشد دیگر این دختر خانم نمی‌تواند مهریه‌اش را بخواهد مگر اینكه ضمن دادخواست مطالبه‌ی مهریه، لیست اموال و دارایی زوج را ارایه كند و به هر نحوی كه هست ثابت كند كه این آقا تمكن و قدرت پرداخت مهریه درخواستی ایشان را دارد.
• درباره‌ی اضافه شدن دو شرط جدید به عقدنامه‌ها با محتوای «مهریه به صورت عندالمطالبه می‌باشد» و «مهریه به صورت عندالاستطاعه می‌باشد»، در قانون و در دفترچه عقدنامه تصریح شده است كه زن به محض وقوع عقد مالك مهریه است و می‌تواند نسبت به آنچه زوج به عنوان مهریه تعهد كرده است، اقدام قانونی كند؛ این مهریه ممكن است عین یا وجه نقد باشد یعنی كافی است كه مالیت داشته باشد و از لحاظ قانون، خلاف شرع و قانون نباشد.
• مطابق رویه قضایی جدید مطالبه مهریه در ابتدا از طریق اداره پنجم مهریه صورت می پذیرد و در صورت پیدا نشدن مال از شوهر پرونده در دادگاه خانواده محل اقامت زوج طرح و پیگیری خواهد شد.
• در روزگار گذشته رسم معمول قراردادن اشیای غیرمنقول از قبیل خانه، زمین و ملك برای مهریه زنان بوده است. اما در روزگار فعلی پول و سكه جای خود را به اموال غیرمنقول برای اختصاص به مهریه زنان داده است.مهریه به محض مطالبه زوجه باید پرداخت شود و به عبارتی در اصطلاح حقوقی «حال» است یعنی بدهی كه زوج به گردن گرفته و از نظر فقهی و شرعی باید بپردازد و اگر از پرداخت آن طفره رفت می توان از طریق بخش اجرایی ثبت و مراجع قانونی آن را وصول كرد.

_{^{تحلیل عند الاستطاعه بودن مهریه}}

با توجه به مهریه های سنگینی كه بر عهده مردان گذاشته می شود و آن ها توان پرداخت را ندارند به زندان می افتند، شرط «هنگام استطاعت» عنوان شد كه پرداخت مهریه از حالت «هنگام مطالبه» به «هنگام استطاعت» تبدیل می شود.این كه استطاعت فرد چگونه ثابت می شود؟ در این رابطه ملاك اموال مرد است یعنی اگر زوجه اثبات كرد كه شوهرش مالی دارد می تواند از او بگیرد و اگر مرد مالی نداشت و زن نتوانست در محاكم قضایی اموال و دارایی او را اثبات كند به خواسته اش كه گرفتن مهریه است دست نخواهد یافت.

اینكه آیا مرد باید شاهدی بیاورد كه استطاعت ندارد كافی است یا مرد تنها ادعا كند كه استطاعت ندارد و زن خلاف آن را ثابت كند و ... همه این ها از جمله موارد مبهم است و باید تكلیفش مشخص شود.

عندالاستطاعه شدن مرد زمان ندارد و با توجه به مهریه های سنگین امروزی كه مردها حتی تا آخر عمر هم توان پرداخت آن را ندارند، شرطی كه گذاشته شده نه به ضرر خانم ها نه به نفع آقایان است ولی شرطی است كه پرداخت مهریه را واقعی می كند، یعنی درواقع باعث می شود كه به نوعی مهریه های بالا بی اعتبار شود. به عنوان مثال خانم با خودش می گوید بهتر است یك آپارتمان ٤٠ میلیونی را الان بگیرم اما هزار سكه مهریه نكنم چرا كه استطاعت فعلی مرد همین آپارتمان است ولی هزارسكه را نمی توان گفت كه چه زمانی استطاعت پرداختش را پیدا خواهد كرد.

این قضیه از این بابت كه می تواند مهریه ها را واقعی و به رقم نقد تبدیل كند یعنی مالی همان جا به زن تعلق می گیرد نه این كه پرداخت آن به استطاعت داشتن مرد موكول شود مفید است .علاوه بر محاسن قراردادن شرط عندالاستطاعه، معایبی هم می توان بیان نمود كه اثبات استطاعت مرد كار سختی است و در صورتی كه مرد زرنگی كند و اموالش را به نام خودش نكند و یا استطاعتش را مخفی كند، تا آخر عمر ممكن است مهریه پرداخت نشود.

با توجه به افزایش پرونده های زیادی كه در مورد پرداخت مهریه در مراجع وجود دارد و عده زیادی از آقایان به خاطر بدهی مهریه همسران خود به زندان رفته اند می توان گفت: با گذاشتن این شرط شاید هدف زندان زدایی داشته اند كه افراد به خاطر بدهی مهریه زندان نروند و هدف دیگر نیز واقعی كردن مهریه بوده است كه خانم ها به دریافت مهریه های زیاد خیلی امید نداشته باشند. البته زمانی كه این شرط هم مطرح نبود خانم ها خیلی كم مهریه شان را وصول می كردند.

سازمان ثبت در آیین نامه ای مشخص با اطلاع رسانی دقیق به زوج و زوجه می تواند آن ها را متوجه این قضیه كند كه شروط را با دقت و توجه به آن امضا كنند چرا كه اطلاع رسانی دقیق قانون ضروری است تا مشكلی پیش نیاید.این شرط نباید باعث نگرانی شود چرا كه باعث واقعی شدن مهریه ها می شود و زن می داند كه مبلغ بالای مهریه را به زودی دریافت نمی كند.

با توجه به اینکه مهریه وقتی مطالبه می شود كه در خانواده اختلافی به وجود آمده باشد بنابراین مردها از پرداخت آن طفره می روند و خانم ها تنها می توانند شوهرشان را به زندان بفرستند اما وقتی استطاعت مطرح می شود فقط باید استطاعت مرد اثبات شود و او به زندان نمی رود، عملا اتفاق خاصی نمی افتد می توان گفت در نظر گرفتن شرط عندالاستطاعه نه مردها امتیاز بیشتری دارند و نه زن ها دچار مشكل می شوند.

مطلبی كه وجود دارد این است كه عندالاستطاعه شدن مهر آن را در ابهام قرار می دهد كه چه زمانی استطاعت پرداخت آن وجود دارد؟ باید نقاط مبهم آن روشن شود و علاوه بر این شرطی است كه طرفین در انتخاب و قبول یا رد آن مختار هستند.

در مورد عندالاستطاعه در شروط ضمن عقد، پرداخت مهریه با انجام عقد واجب می شود و مرد باید آن را بپردازد اما نكته مهم این است كه اگر مردی دین نداشته باشد و نخواهد براساس حكم شرع مهریه را پرداخت كند، به هیچ عنوان زیر بار پرداخت مهریه نمی رود و به شیوه های گوناگون از پرداخت آن طفره خواهد رفت.

تجربه نشان داده است مردانی كه قصد پرداخت مهریه را ندارند حتی به زندان هم می روند اما از پرداخت مهریه امتناع می كنند.زندان رفتن مرد برای زن مهریه نمی شود بنابراین بهتر است با اضافه كردن این شرط، حداقل استطاعت مالی مردان برای پرداخت مهریه زنان تعیین شود.

درخصوص اضافه كردن ٢ بند «مهریه به صورت عندالمطالبه» و یا «مهریه به صورت عندالاستطاعه» می توان گفت: با توجه به این كه در حال حاضر در جامعه رقم اختصاص یافته به مهریه ها به صورت تصاعدی بالا می رود، افزودن این ٢ بند به شرایط ضمن عقد می تواند در حل بسیاری از مشكلات پیش نیامده مثمرثمر باشد. معاون پژوهشی مركز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه افزود: افزودن این ٢ بند می تواند در انتظام بخشیدن به پایه های زندگی یك زوج تاثیر بگذارد و تنش های موجود در زندگی را كمتر كند.

مهریه بالا هرگز تضمین كننده خوشبختی یك زوج نیست چرا كه آمارها نشان می دهد خیلی از زندگی ها ظرف مدت زمان كوتاهی و بدون دریافت مهریه ای به پایان رسیده است.

_{^{ترکیب مهریه عند المطالبه و عندالاستطاعه}}

مهریه می‌تواند هم عندالمطالبه باشد و هم عندالاستطاعه،اضافه شدن دو شرط در دفترچه‌های نكاح باعث ایجاد تعادل می‌شود.

با یک نگاه مثبت به موضوع اضافه شدن دو قید عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دفترچه‌های نكاحیه‌، می توان پیشنهاد داد كه خانواده‌ها مقدار خاصی از مهریه را كه زوج توان پرداخت آن را دارد به صورت عندالمطالبه تنظیم كنند و مابقی را به صورت عندالاستطاعه.از جمله مزایای قراردادن مقداری از مهریه تحت عنوان عند المطالبه و مقداری عند الاستطاعه ایجاد تعادل در این خصوص است به این صورت که هم خانم به طور كلی از مهریه ساقط نمی‌شود و هم در مواردی كه مرد قادر به پرداخت مهریه نیست اما به دلیل شرایط اجتماعی مهریه ثبت شده، فقط جنبه‌ی صوری پیدا می‌كند و باعث نمی‌شود این توقع و انتظار ایجاد شود كه زن هر زمان خواست بتواند مهریه را مطالبه كند و با توسل به آن مرد را به زندان بفرستد زیرا اغلب این اقدامات باعث تزلزل بنیان خانواده می‌شود.

اگر بخشی از مهریه عندالمطالبه و بخشی عندالاستطاعه باشد دیگر مشكلی وجود ندارد و تصمیمات فوق قابل اعمال است. اگر شرایط خاصی هم مدنظر است باید پرداخت مهریه را تضمینی كنند كه شرط هم اشكالی ندارد و می‌شود به عنوان یك شرط الحاقی در صفحه دفترچه كه برای شروط خاص توافقی است، ثبت شود كه برای پرداخت مقداری از مهریه ضمانت می‌كند.

آنچه در بین مردم در این خصوص مشهور بود عندالمطالبه بودن است یعنی این‌كه در عقدنامه‌های قبلی این وصف آمده بود كه مهریه تا این میزان بین زوجین تعیین شده است و زوجه هر زمانی كه بخواهد می‌تواند آن را از همسر خود مطالبه كند و شوهر مكلف به پرداخت است.این مساله باعث شد كه این ذهنیت برای مردم پدید آید كه فقط عندالمطالبه بودن بحث مهریه است در حالی كه در متون فقهی و در قانون برای مهریه هم وصف عندالمطالبه بودن وجود دارد و هم وصف عندالاستطاعه بودن و یا ممكن است هر دو آنها باشد یعنی ممكن است زن و شوهر توافق كنند كه بخشی از مهریه عندالامطالبه باشد و بخشی از آن عندالاستطاعه.

در گذشته چون عندالمطالبه بودن قید می‌شد اغلب به خاطر اینكه خانواده‌ها دخترشان را توجیه كنند می‌گفتند این همان چیزی است كه دولت در عقدنامه‌ها پیش‌بینی كرده و ما فقط همین را قبول داریم. به خاطر اینكه تساوی و عدالت پدید آید و این عنوان جدید رسماًً به مردم معرفی شود بند 14 آمده است تا به همه بگوید كه ضمن اینكه مهریه می‌تواند عندالمطالبه باشد، می‌تواند عندالاستطاعه هم باشد.

به دلیل وجود عدم آگاهی های لازم در محاكم با این مساله مواجه می‌شویم كه بعضی دخترها مهریه را عندالاستطاعه امضا كرده‌ بودند اما از باب عندالمطالبه بودن اشاره‌ای به آن نداشتند كه با این پاسخ دادگاه مواجه می‌شدند كه نمی‌توانید مهریه را مطالبه كنید مگر اینكه دلیل كافی یا لیست اموال قطعی زوج را بیاورید كه این مرد قادر به پرداخت مهریه مورد درخواست شما هست و اگر نتوانی آن را ثابت كنی حق مطالبه نداری. این شرایط باعث شده بود كه این دسته از افراد عملًا از دریافت مهریه محروم شوند كه این مشكلات باعث شد در نحوه‌ی تنظیم متن عقدنامه‌ها بازنگری شود و این دو شرط به جای آن شرط جایگزین شود.

​