جرایم اطفال و نوجوانان

^{_{بررسی جرائم اطفال و نوجوانان}}

طفل شخصی است که در سایه خانواده با تبیین روش های صحیح تربیتی بالنده می شود و در صورت عدم تربیت صحیح، ممکن است از همان ابتدا دست به اعمالی بزند که جنبه مجرمانه داشته باشند. مسائل مربوط به جرایم اطفال و نوجوانان به لحاظ حقوقی اهمیت بسیاری دارد و هنگامی که جرمی توسط آن ها ارتکاب می یابد موضوع اهمیت بیشتری نیز پیدا می کند زیرا از یک طرف باید جامعه را از جرائم این اشخاص مصون نگه داشت و از طرف دیگر اقدامات موثری در اصلاح و تربیت آن ها به عمل آورد تا بیشتر به راه های مجرمانه کشیده نشوند. مهم ترین اقداماتی که در این راستا صورت می گیرد بررسی شخصیت طفل یا نوجوان بزهکار و عوامل موثر در ارتکاب جرم و در نهایت راه حل هایی جهت اصلاح و بازگشت وی به اجتماع می باشد.

_{^{معیار مسئولیت کیفری اطفال و نوجوانان}}

 طبق قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 اطفال به 3 دسته تقسیم می شوند:

الف-اطفال تا 9 سالگی : این افراد به علت نرسیدن به بلوغ و فقدان قوه تشخیص و تمیز، فاقد مسئولیت کیفری می باشند.

ب-اطفال بین 9 تا 15 سالگی : در صورت ارتکاب جرائم تعزیری از سوی این افراد، مجازات بزرگسالان در مورد آن ها اعمال نمی شود بلکه در صورت ارتکاب شدیدترین جرم نیز، در نهایت به یک سال حبس در کانون اصلاح و تربیت محکوم می شوند.(ماده 88 قانون مجازات اسلامی)

ج-اطفال و نوجوانانی که هنگام وقوع جرم 15 تا 18 سال دارند: در مورد این افراد نیز مانند گروه دوم مجازات بزرگسالان اعمال نمی شود بلکه در صورت ارتکاب شدیدترین جرم نیز، در نهایت به پنج سال حبس در کانون اصلاح و تربیت محکوم می شوند.(ماده 89 قانون مجازات اسلامی)

در تمامی موارد بالا، سن شمسی ملاک می باشد.

_{^{مرجع صالح رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان}}

رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان مستلزم وجود یک دادرسی ویژه برای آنان است به همین دلیل امروزه یکی از پیشرفت های قابل توجه در حقوق کیفری کودکان، پیش بینی سیستم دادرسی مختص آنان می باشد که مورد توجه و استقبال اکثر کشورها قرار گرفته است.به جرائم اطفال در دادسرا و دادگاه ویژه اطفال رسیدگی می شود.

الف- دادسرای ویژه اطفال : در کنار دادگاه اطفال و نوجوانان شعبه ای از دادسرای عمومی و انقلاب با عنوان دادسرای ویژه نوجوانان به سرپرستی یکی از معاونان دادستان و با حضور یک یا چند بازپرس تشکیل می شود. تحقیقات مقدماتی در مورد جرائم افراد 15تا 18 سال توسط این دادسرا انجام و سپس پرونده  جهت رسیدگی و صدور حکم به دادگاه ویژه اطفال فرستاده می شود البته در این خصوص استثنا وجود دارد و آن اینکه به جرائم زنا، لواط،سایر جرائم منافی عفت و نیز جرائم تعزیری درجه 7 و 8 طبق مواد 306 و 340 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 93 مستقیما در دادگاه ویژه اطفال رسیدگی می شود.

ب- دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان : در هر حوزه قضائی شهرستان، یک یا چند شعبه دادگاه اطفال و نوجوانان برحسب نیاز تشکیل می شود و تا زمانی که دادگاه اطفال و نوجوانان در محلی تشکیل نشده است، به کلیه جرائم اطفال و نوجوانان به جز جرائم مشمول ماده 315 این قانون، در شعبه دادگاه کیفری دو یا دادگاهی که وظایف آن را انجام می دهد رسیدگی می شود.تحقیقات مقدماتی اطفال 9 تا 15 سال مستقیما توسط این دادگاه انجام شده و دادگاه در این خصوص کلیه وظایفی را که طبق قانون بر عهده ضابطان دادگستری و دادسرا می باشد انجام داده و پس از تکمیل تحقیقات مبادرت به رسیدگی و صدور رای می نماید. دادگاه اطفال و نوجوانان با حضور یک قاضی مشاور تشکیل می شود و نظر مشاور مشورتی است و رئیس دادگستری یا ریئس کل دادگاه های شهرستان مرکز استان، در هر استان و هر حوزه حسب مورد، ریاست دادگاه های اطفال و نوجوانان را نیز بر عهده دارد.

_{^{مشاوران دادگاه اطفال و نوجوانان:}}

برای رسیدگی به جرائم اطفال در جلسه رسیدگی یک مشاور نیز حضور دارد.طبق ماده 410 قانون آیین دادرسی کیفری این مشاوران از بین متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی، جرم شناسی، مددکاران اجتماعی، دانشگاهیان و فرهنگیان آشنا به مسائل روانشناختی و تربیتی کودکان و نوجوانان اعم از افراد شاغل و بازنشسته انتخاب می شوند. طبق تبصره 2 ماده 315 قانون آیین دادرسی کیفری حضور مشاوران با رعایت شرایط مقرر در قانون آیین دادرسی کیفری، برای رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان در دادگاه کیفری یک ویژه، رسیدگی به جرایم آنان الزامی است.همچنین در صورتی که طفل متهم، مونث (دختر) باشد، حضور مشاور زن الزامی است.

_{^{احضار و نوع قرار تامین صادره جهت حضور اطفال و نوجوانان}}

در جریان تحقیقات مقدماتی، مرجع قضائی طفل و یا نوجوان را به والدین، اولیا، سرپرست قانونی و در صورت عدم وجود آن ها به هر شخصی که مصلحت بدارد میسپارد. این افراد ملزم هستند هر زمانی که دادگاه حضور طفل یا نوجوان را لازم بداند، وی را در مرجع قضائی حاضر کنن. افراد 15 تا 18 سال نیز شخصا ملزم به معرفی خود به دادگاه هستند. در صورت ضرورت و در مواقعی که مرجع قضائی تشخیص دهد می تواند از اطفال متهم کفیل یا وثیقه اخذ نماید که این اقدام فقط در مورد اطفال بالای 15 سال قابل اعمال بوده و در اطفال کمتر از 15 سال کفیل یا وثسقه اخذ نمی شود. چنانچه معرفی کفیل یا وثیقه برای افراد بالای 15 سال میسر نباشد دادسرا یا دادگاه می تواند با صدور قرار، طفل را به صورت موقت در کانون اصلاح و تربیت نگهداری نماید.

_{^{ترتیب رسیدگی به جرائم}}

الف-وقت رسیدگی : دادگاه وقت جلسه رسیدگی را تعیین و به والدین، اولیا، سرپرست قانونی طفل یا نوجوان، یا وکیل دادگستری وی و دادستان و شاکی ابلاغ می کند. لازم به توضیح است که در مورد جرائم تعزیری درجه 6 و 7 و 8 و همچنین جرائم تعزیری که مجازات آن ها غیر از حبس باشد اگر طفل متهم و والدین یا سرپرست قانونی او و در صورت داشتن وکیل، وکیل او حاضر باشند و موجبات رسیدگی نیز حاضر باشددادگاه میتواند بدون تعیین وقت، رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید.رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان علنی نمی باشد.

ب-حضور طفل در جلسه : هرگاه مصلحت طفل ایجاب کند ممکن است تمام یا قسمتی از دادرسی در غیاب او به عمل آید اما در هر صورت رای دادگاه حضوری محسوب می شود.

_{^{نوع مجازات اطفال و نوجوانان:}}

الف- اطفال 9 تا 15 سال : طبق ماده 88 قانون مجازات اسلامی اطفال و نوجوانانی که مرتکب جرائم تعزیری میشوند و سن آنها در زمان ارتکاب، نه تا پانزده سال تمام شمسی است حسب مورد، دادگاه یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ میکند:

1-تسلیم به والدین یا اولیاء یا سرپرست قانونی با اخذ تعهد به تأدیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان
2-تسلیم به اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگری که دادگاه به مصلحت طفل یا نوجوان بداند با الزام به انجام دستورهای مذکور دربند الف در صورت عدم صلاحیت والدین، اولیاء یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان و یا عدم دسترسی به آنها، با رعایت مقررات ماده١١٧٣قانون مدنی
3- نصیحت به وسیله قاضی دادگاه
4- اخطار و تذکر و یا أخذ تعهد کتبی به عدم تکرار جرم
5- نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال در مورد جرائم تعزیری درجه یک تا پنج

تبصره1- تصمیمات مذکور در بندهای ت و ث فقط درباره اطفال و نوجوانان دوازده تا پانزده سال قابل اجراء است.اعمال مقررات بند ث در مورد اطفال و نوجوانانی که جرائم موجب تعزیر درجه یک تا پنج را مرتکب شده اند، الزامی است.
تبصره 2- هرگاه نابالغ مرتکب یکی از جرائم موجب حد یا قصاص گردد درصورتی که از دوازده تا پانزده سال قمری داشته باشد به یکی از اقدامات مقرر در بندهای ت  و یا ث محکوم می‌شود و در غیراین صورت یکی از اقدامات مقرر در بندهای  الف تا  پ این ماده در مورد آنها اتخاذ می‌گردد.
تبصره 3- در مورد تصمیمات مورد اشاره در بندهای الف و ب این ماده، دادگاه اطفال و نوجوانان می‌تواند با توجه به تحقیقات به عمل آمده و همچنین گزارش‌های مددکاران اجتماعی از وضع طفل یا نوجوان و رفتار او، هر چند بار که مصلحت طفل یا نوجوان اقتضاء کند در تصمیم خود تجدیدنظر نماید.

ب-اطفال 15 تا 18 سال : طبق ماده 89 قانون مجازات اسلامی درباره نوجوانانی که مرتکب جرم تعزیری میشوند و سن آنها در زمان ارتکاب، بین پانزده تا هجده سال تمام شمسی است مجازات‌های زیر اجراء می‌شود:

1-نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از دو تا پنج سال در مورد جرائمی که مجازات قانونی آنها تعزیر درجه یک تا سه است.
2-نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از یک تا سه سال در مورد جرائمی که مجازات قانونی آنها تعزیر درجه چهار است.

3-نگهداری در کانون اصلاح و تربیت از سه ماه تا یک سال یا پرداخت جزای نقدی از ده میلیونریال تا چهل میلیون ریال یا انجام یکصد و هشتاد تا هفتصد و بیست ساعت خدمات عمومی رایگان در مورد جرائمی که مجازات قانونی آنها تعزیر درجه پنج است.
4- پرداخت جزای نقدی از یک میلیون ریال تا ده میلیون ریال یا انجام شصت تا یکصد و هشتاد ساعت خدمات عمومی رایگان درمورد جرائمی که مجازات قانونی آنها تعزیر درجه شش است.
5- پرداخت جزای نقدی تا یک میلیون ریال در مورد جرائمی که مجازات قانونی آنها تعزیر درجه هفت و هشت است.

طبق ماده 91 قانون مجازات اسلامی در جرائم موجب حد یا قصاص هرگاه افراد بالغ کمتر از 18 سال ماهیت جرم انجام شده و یا حرمت آن را درک نکنند و یا در رشد و کمال عقل آنان شبهه وجود داشته باشد قصاص منتفی بوده و حسب مورد با توجه به سن آن ها مجازات مناسبی را تعیین می نماید.

_{^{تخفیف در مجازات:}}

الف- دادگاه می تواند با توجه به وضع طفل یا نوجوان و رفتار او در کانون اصلاح و تربیت یک بار در رای خود تجدیدنظر کند و مدت نگهداری را تا یک سوم تقلیل دهد یا نگهداری را به تسلیم طفل یا نوجوان به ولی یا سرپرست قانونی تبدیل نماید.البته این تصمیم هنگامی اتخاذ می شود که طفل یا نوجوان حداقل یک پنجم از مدت نگهداری در کانون اصلاح و تربیت را گذرانده باشد.

ب- دادگاه می تواند در صورت احراز جهات تخفیف، مجازات ها را تا نصف حداقل تقلیل دهد و اقدامات تامینی و تربیتی را به به اقدام دیگری تبدیل نماید.

ج- دادگاه می تواند در مورد تمام جرائم تعزیری ارتکابی توسط نوجوانان، صدور حکم را به تعویق اندازد یا اجرای مجازات را معلق کند.

_{^{آثار مجازات}} 

طبق ماده 95 قانون مجازات اسلامی محکومیت های کیفری اطفال و نوجوانان فاقد آثار کیفری می باشد.

^{اعتراض به آراء}      

مرجع اعتراض به دادگاه اطفال و نوجوانان دادگاه تجدید نظر استان است.

_{^{نحوه جبران خسارات ناشی از وقوع جرم}}

ماده 92 قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد در جرائمی که مستلزم پرداخت دیه یا هر ضمان مالی دیگری است دادگاه اطفال و نوجوانان مطابق مقررات مربوط به پرداخت دیه و خسارت حکم می کند. در این زمینه  می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

الف- ماده 1216 قانون مدنی: هر گاه صغیر یا مجنون یا غیر رشید باعث ضرر غیر شود ضامن است.

ب- ماده 7 قانون مسئولیت مدنی:کسی که نگاهداری یا مواظبت مجنون یا صغیر قانوناً یا بر حسب قرارداد به عهده او می‌باشد در صورت تقصیر در نگاهداری یا مواظبت ‌مسئول جبران زیان وارده از ناحیه مجنون و یا صغیر می‌باشد و در صورتی که استطاعت جبران تمام یا قسمتی از زیان وارده را نداشته باشد از مال‌ مجنون یا صغیر زیان جبران خواهد شد و در هر صورت جبران زیان باید به نحوی صورت گیرد که موجب عسرت و تنگدستی جبران‌کننده نباشد.

به طوری که ملاحظه می گردد طفل یا نوجوان مسئول خسارات وارده به افراد بوده و در صورت کوتاهی والدین یا هر شخص مسئول دیگری در نگهداری از طفل یا نوجوان، خود آن ها مسئول جبرا خسارات ناشی از جرائم طفل یا نوجوان خواهند بود.

_{^{مطالب مرتبط با جرایم و مجازات ها :}}

1- دلیل و تحصيل دليل در امور کیفری و مدنی

2- دادگاه اطفال و نوجوانان در قانون جدید

3- مهم ترین قوانین جزایی ایران، قوانین کیفری

4- حمایت از کودکان و نوجوانان در قانون جدید مجازات اسلامی