_{^{گرفتن مهریه از محل دیه پرداختی به ورثه متوفی}}

• در مورد اصل ارث بری نسبت به دیه متوفی باید در ابتدا گفت که دیه نیز مانند تمام اموال متوفی به ارث می رسد اما قانون مدنی حکمی در این باره ندارد.
• اما ماده 452 قانون مجازات اسلامی به تبعیت از قول مشهور فقها ورثه مقتول به جز بستگان مادری را حائز شرایط  برای ارث بری از دیه دانسته است.
• با توجه به ظاهر این تبصره تمام خویشاوندان نسبی و سببی مقتول از دیه ارث می برند اما خویشان مادری متوفی از ارث محرومند. منظور از خویشان مادری در طبقه دوم کلاله (خواهر و برادر) امی و فرزندان آنان و اجداد امی است و در طبقه سوم هم اخوال (دایی و خاله) قرار میگیرند. فرض بستگان مادری در طبقه اول نیز منتفی است.

_{^{پاسخ به پرسش مخاطب در خصوص مطالبه مهریه از دیه همسر فوت شده}}

♦  در رابطه با سوال شما باید گفت که نظرات و رویه ها در مورد اخذ مهریه از دیه پرداختی به خانواده مقتول یکسان نیست و برخی دیه را در زمره اموال متوفی داخل می کنند و آن را جز ترکه محسوب می کنند و با بقیه اموال متوفی جمع می کنند و برخی دیگر دیه را خسارت ناشی از جرم تلقی می کنند و خسارتی است که به وراث وارد شده است نه به متوفی؛ و دیه را داخل در اموال متوفی نمی دانند و زوجه را مستحق دریافت مهریه از محل دیه نمی دانند.

♦  مطابق قانون مجازات اسلامی دیه مالی است که در شرع برای جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد تعیین شده است. در قانون مجازات اسلامی از دیه به عنوان یکی از مجازات های پنجگانه نام برده شده. گرچه دیه مجازات است اما ماهیت آن دین است و با فوت مقصر و محکوم علیه ساقط می شود و از ورثه و یا از دارایی او مطالبه خواهد شد.

♦  از طرفی شخصی که دیه بر او استقرار پیدا می کند این دیه در واقع مال او محسوب و با فوت او در حکم اموال به جای مانده از میت محسوب می شود و طبق قانون ارث بین ورثه تقسیم خواهد شد.
 با توجه به این مطلب می توان دریافت که ماهیت دیه نوعی دین است و شخصی که دیه بر او استقرار پیدا می کند در واقع مال او محسوب و با فوت او در حکم اموال به جای مانده از میت محسوب می شود و طبق قانون ارث بین ورثه تقسیم خواهد شد؛ از این رو  مهریه زن را از طریق توقیف دیه میتوان پرداخت کرد. 
♦  اما اگر دیه را خسارت ناشی از جرم تلقی کنیم از آنجا که زیان به ورثه مقتول وارد آمده و نه به متوفی، بنابراین به دارایی متوفی چیزی اضافه نمی شود تا ماترک محسوب شود و همسر متوفی نمی تواند آن را توقیف کند.

♦  در حال حاضر عقیده غالب نظر اول است یعنی دیه در حکم مال متوفی بوده و جزء ترکه محسوب می شود و طلبکاران متوفی از جمله همسرش می توانند آن را توقیف و طلب خود را از آن وصول کنند.
 زوجه از جمله ورثه محسوب می شود و برای دریافت سهم الارث خود از دیه باید به واحد اجرای احکام دادسرایی که حکم دیه را اجرا می کند مراجعه کند. اما برای مطالبه مهریه اش باید به دادگاه حقوقی مراجعه و دادخواست تقدیم کند و اگر قصد توقیف دیه را دارد باید درخواست تامین خواسته نیز بکند.

♦  چنانچه مهریه زوجه وجه رایج باشد این مبلغ به نرخ روز محاسبه می شود و چنانچه دلیل رابطه زوجیت با متوفی سند رسمی باشد (عقد نامه محضری) برای توقیف اموال و تامین خواسته، زوجه نیاز به پرداخت خسارت احتمالی هم ندارد.

_{^{مستندات قانونی - مطالبه مهریه از محل دیه شوهر}}

نظریه شماره ۳۸۷۹/۷ – ۱۳۸۶/۶/۱۲
اداره کل حقوقی قوه قضاییه -مطابق ماده ۸۶۷ قانون مدنی ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا می‌کند و حسب ماده ۸۶۸ همان قانون مالکیت ورثه نسبت به ترکه محقق نمی‌شود، مگر پس از ادای حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته و ماده ۸۶۹ قانون مذکور حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می‌گیرد و باید قبل از تقسیم آن اداء شود، از جمله دیون و واجبات مالی متوفی دانسته است و چون مهریه از حقوق ممتازه است و از طرفی دیه نیز جزء ماترک متوفی است.لذا قبلاً باید مهریه زوجه از دیه دریافتی پرداخت و سپس حق مادر متوفی از همان محل اداء شود.

ماده ۸۶۷ قانون مدنی
ارث به موت حقیقی یا به موت فرضی مورث تحقق پیدا میکند.

ماده ۸۶۸ قانون مدنی
مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی‌شود مگر پس از اداء حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته.

ماده ۸۶۹ قانون مدنی
حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق میگیرد و باید قبل از تقسیم آن اداء شود از قرار ذیل است:
۱) قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.
۲) دیون و واجبات مالی متوفی.
۳) وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آنها.

ماده ۴۵۲ قانون مجازات اسلامی
دیه، حسب مورد حق شخصی مجنی‌علیه یا ولی دم است و احکام و آثار مسئولیت مدنی یا ضمان را دارد. ذمه مرتکب جز با پرداخت دیه، مصالحه، ابراء و تهاتر، بری نمی‌گردد.
تبصره ـ ورثه مقتول به جز بستگان مادری به نسبت سهم الارث از دیه مقتول نیز ارث میبرند.

پاسخ داده شده توسط کارشناس حقوقی ما