عقد لازم و عقد جایز

_{^{عقد لازم و جایز و موارد انحلال آنها}}

_{^{عقد لازم :}}

عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ (انحلال ارادی) آن را نداشته باشد مگر در موارد معینه. 

بنابراین عقد لازم را در دو صورت می توان منحل کرد:

1) موارد معین در قانون به موجب یکی از خیارات (اختیاری که طرف عقد لازم در فسخ آن دارد)

2) اقاله یا تفاسخ: به این صورت ک همان اراده هایی که عقد را به وجود آورده اند، می توانند با توافق یکدیگر آن را منحل کنند.

_{^{عقد جایز :}}

عقد جایز آن است که هر یک از طرفین بتوانند هر وقتی بخواهد آن را فسخ کند.

اصولا قابلیت فسخ عقد جایز، جزء ماهیت آن نیست و حق فسخ قرارداد قابل اسقاط است مگر در مواردی که جواز عقد با نظم عمومی در ارتباط است که در این صورت نمی توان عقد جایز را از نظر قابلیت فسخ به صورت عقد لازم درآورد و آن عقودی است مثل وعده نکاح یا رجوع از وصیت.

_{^{راه های فسخ عقد جایز :}}

1-  انعقاد عقد در قالب عقد صلح (صلح عقد لازم است، اگرچه در مقام عقود جایز واقع شده باشد و بر هم نمی خورد مگر در موارد فسخ به خیار یا اقاله)

2- درج شرط عدم قابلیت فسخ

3- گنجاندن خود عقد جایز ضمن عقد لازم

4- درج شرط عدم قابلیت فسخ ضمن خود عقد جایز (مثل وکالت بلاعزل)، لازم به ذکر است در صورت گنجاندن عقد جایز ضمن عقد لازم، ماهیت عقد جایز تغییر نمی کند، بلکه فقط عقد جایز از آن عقد لازم، کسب لزوم می کند. به این معنا که دیگر هیچ یک از طرفین نمی توانند هر وقت بخواهند عقد را فسخ کنند ولی عقد جایز همچنان با فوت، یا جنون یا سفه (اگر رشد شرط شده باشد) منفسخ می شود.

_{^{انواع عقود}}

عقد دو وجهی : عقد ممکن است نسبت به یک طرف لازم باشد و نسبت به طرف دیگر جایز اصولا هرگاه قرارداد برای یک طرف ایجاد حق نماید، قرارداد نسبت به او جایز و نسبت به طرف دیگر لازم خواهد بود. مانند رهن. که این عقد نسبت به مرتهن که حقی برای او ایجاد شده است، جایز است و او می تواند هر قت که بخواهد عقد را فسخ نماید ونسبت به راهن لازم است و وی نمی تواند قبل از اینکه دین خود را ادا نماید و یا به نحوی از انحاء قانونی از آن بری شود، رهن را مسترد دارد.

عقد خیاری : عقد خیاری آن است که برای طرفین یا یکی از آنها یا برای ثالثی اختیار فسخ باشد. عقد خیاری عقد لازمی است که در آن شرط خیار (اختیار و حق فسخ معامله) شده باشد.

عقد منجز : عقد منجز آن است که تاثیر آن بر حسب انشاء موقوف به امر دیگری نباشد. تعلیق در انشاء یعنی وابسته کردن تشکیل و ایجاد معامله، که باطل است و تعلیق در منشا یعنی وابسته کردن وجود و تحقق ماهیت عقد، صحیح است.

عقد معلق : عقد معلق آن است که تاثیر آن بر حسب انشاء موقوف به امر دیگری باشد. عقد معلق در مرحله انشاء و توافق با سایر عقود تفاوتی ندارد و اثر عقد است که در این گونه قراردادها، منوط به امر خارجی می شود.

عقد معوض: عقدی است که بر حسب طبیعت خود، دارای دو موضوع باشد. هر یک از طرفین در برابر مالی که می دهد یا تعهدی که بر عهده می گیرد، مال یا تعهد دیگری را برای حود تحصیل می کند. لازم به ذکر است در عقود معوض، تفاوت ارزش دو عوض مانع از معوض شناختن عقد نیست، مگر آنکه عوض چنان ناچیز و کم بها باشد که عرف آن را نادیده گرفته و ظن و گمان صوری بودن عقد معوض ایجاد شود. مانند فروش یک ملک به یک شاخه نبات.

عقد مجانی : عقدی است که یک یا چند نفر بر اساس آن در مقابل یک یا چند نفر دیگر متعهد به امری می شوند یا مالی را مجانا به دیگری تملیک می کنند، بدون آنکه برای شخص یا اشخاص اخیر، التزامی ایجاد شود.

عقد عهدی : عقدی است که اثر آن ایجاد، انتقال یا سقوط تعهد باشد. اگر تعهد برای متعاقدین ایجاد شود به آن عقد دو تعهدی یا تعاهدی گویند (مانند قولنامه) اگر تعهد تنها برای یکی از متعاقدین ایجاد شود، به آن عقد یک تعهدی گویند (مانند تعهد به عدم فروش)

عقد تملیکی : عقدی است که به موجب آن مالی از مالکیت یک شخص به شخص دیگر درآید که ممکن است موارد زیر باشد،

معوض مانند : بیع که عبارت است از تملیک عین به عوض ،

معلوم مجانی مانند : هبه که عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند.

تملک عین : مانند بیع تملیک 

منافع : مانند اجاره که عقدی است که به موجب آن مستاجر مالک منافع عین مستاجره می شود.

عقد رضایی : عقدی است که به صرف ایجاب و قبول واقع می شود مانند عقد بیع

عقد تشریفاتی: در عقود تشریفاتی علاوه بر تراضی طرفین، تشریفات خاصی وجود دارد. مانند انتقال حق کسب و پیشه با سند رسمی، فروش اموال توقیف شده از طریق مزایده، انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسوولیت محدود با سند رسمی، فروش اموال دولتی

عقد عینی : عقد عینی عقدی است که علاوه بر ایجاب و قبول، نیازمند قبض نیز هست

عقد مسامحه ای : عقدی است که مبتنی بر گذشت و چشم پوشی می باشد مانند هبه. بنابراین در عقود مسامحه ای علم اجمالی کافی است

عقد مغابنه ای : در عقد مغابنه ای علم تفصیلی به مورد معامله لازم است.

عقد مشروط : عقدی است که در ضمن آن شرطی درج شده است. عقد مطلق: عقدی است که شرطی در آن درج نشده باشد.

عقد فردی : عقدی است که آثار آن متوجه متعاملین و قائم مقام قانونی آنها است

عقد جمعی : عقدی است که علاوه بر متعاملین، کسانی را که در انعقاد عقد دخالت نداشته اند را نیز در بر گرفته و جمع را ملزم می کند. مانند قرارداد ارفاقی، پیمان دسته جمعی کار و عقد وقف.

عقد مبتنی بر مذاکره قبلی : در این نوع عقد، طرفین آزادانه به مذاکره پرداخته و شرایط عقد را تعیین می کنند

عقد الحاقی : در این نوع عقد یکی از طرفین که در موضع برتر قرار دارد، محتوای عقد را از قبل تعیین کرده و طرف دیگر بدون آن که بتواند تغییری در آن ایجاد کند، صرفا به آن ملحق می شود، مانند قراردادهای کار.