جرم یک عمل خلاف قانون است و اصولاً با نقشه و برنامه طرح ریزی شده صورت می گیرد و غالباً شخص به تنهایی تصمیم می گیرد که جرمی مرتکب شود فلذا قصد خود را عملی می سازد و جرم را یا شروع می کند و یا آن را تا به انتها انجام می دهد. اما همیشه این پروسه به تنهایی انجام نمی شود و دو یا چند نفر در ارتکاب یک یا چند بزه با یکدیگر همکاری می نمایند تا عمل مجرمانه ایی انجام دهند. این نوع همکاری را می توان شرکت در جرم و یا معاونت در آن (حسب مورد) نامید که تفکیک این دو بسیار ظریف و دقیق است در این مقاله می کوشیم در خصوص معاون و تعریف معاونت– مصادیق معاونت– مجازات معاونت و تفاوتهای معاونت و مشارکت در جرم و احکام و مقررات آن صحبت کنیم.
معاون جرم کسی است که شخصاً در ارتکاب عنصر مادی قابل استناد به مباشر یا شرکای جرم دخالت نداشته بلکه از طریق تحریک، ترغیب، تهدید، تطمیع، سوءاستفاده از قدرت، دسیسه، فریب و نیرنگ، ایجاد و تسهیلات در وقوع جرم، تهیه وسایل و یا ارائه ی طریق در ارتکاب رفتار مجرمانه همکاری و دخالت داشته باشد. در معاونت در جرم دخالت در عملیات اجرایی جرم منتفی است و در واقع معاون کسی است که بدون آنکه شخصاً به اجرای جرم پرداخته باشد با رفتار خود عامداً وقوع جرم را تسهیل و یا مباشر را به ارتکاب آن برانگیخته است.
مراحل شکایت در دادسرا و دادگاه کیفری
مصادیق معاونت در جرم
طبق ماده 126 قانون مجازات اسلامی معاون جرم کسی است که :
1-دیگری را تحریک، ترغیب، تهدید، تطمیع کند. سوء استفاه از قدرت، دسیسه، فریب و نیرنگ موجب وقوع جرم شد.
2- با تهیه ی وسیله برای ارتکاب جرم با علم به قصد مرتکب
3- ارائه ی طریق در ارتکاب جرم با علم به قصد مرتکب
4- تسهیل وقوع جرم با علم به قصد مرتکب
مجازات معاون جرم
حالت اول : فرضی است که برای معاون مجازات خاصی در شرع یا قانون پیش بینی شد است
1-در شرع برای ممسک یعنی کسی که شخصی را نگاه می دارد تا دیگری او را بکشد، حبس ابد در نظر گرفته شده است.
2- در شرع برای دیده بان در قتل مجازات کورکردن در نظر گرفته شده است.
حالت دوم : حالتی که در قانون، مجازات خاصی برای معاون در نظر گرفته شده. مثل مجازات معاونت در جرم بازداشت غیرقانونی از طریق تهیه ی مکان.
تسهیل وقوع جرم با علم به قصد مرتکب
مراحل رسیدگی به جرم در مراجع کیفری
شرایط تحقق معاونت در جرم
1-وحدت قصد بین عمل فاعل و معاون جرم
2- جرم بودن عمل مباشر (عمل اصلی جرم باشد)
3- تقدیم یا اقتران زمانی بین عمل معاون و مباشر جرم (عمل معاون همزمان و یا مقدم بر عمل مباشر باشد)
4- عمل معاون در وقوع جرم مؤثر باشد.
5- معاونت به طور کامل انجام شود.( یعنی شروع به معاونت جرم نیست ولی معاونت در شروع جرم، جرم است)
حالات مختلف معاونت جرم
حالت اول فرضی است که برای معاون مجازات خاصی در شرع یا قانون پیش بینی شده است.
1- در شرع برای ممسک یعنی کسی که شخصی را نگاه می دارد تا دیگری او را بکشد حبس ابد در نظر گرفته شده است.
2- در شرع برای دیده بان در قتل مجازات کورکردن در نظر گرفته شده است.
حالت دوم : حالتی که در قانون مجازات خاصی برای معاون در نظر گرفته شده در این حالت به استناد ماده 127 قانون مجازات اسلامی مجازات معاون به این شرح است :
1-در جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دایم است. حبس تعزیری درجه دو و سه.
2- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو حبس تعزیری درجه 5 و 6
3- در جرایمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی است 31 تا 74 ضربه شلاق تعزیری درجه 6
4- در جرایم موجب تعزیر یک تا 2 درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی از نوع مجازات قانونی جرم ارتکابی مگر در مورد مصادره ی اموال- انفصال دائم و انتشار حکم محکومیت که مجازات معاون به ترتیب جزای نقدی درجه 4 و 6 و 7 خواهد بود.
نکته : در صورتیکه به هر علت قصاص نفس یا عضو اجرا نشود مجازات معاون براساس میزان تعریز فاعل اصلی جرم، مطابق بند ت ماده 127 قانون مجازات اسلامی اعمال می شود.
تفاوت معاون جرم با شریک جرم
1-اولین فرق بین معاونت در جرم و شراکت در جرم در مصادیق آن است. در مصادیق معاونت در ماده 126 قانون مجازات اسلامی مشخص شده است حال آنکه مشارکت در جرم با توجه به هر جرم متفاوت است.
2- معاونت در جرم با انجام فعل صورت می گیرد اما مشارکت در جرم هم به صورت فعل و هم ترک فعل قابل انجام است.
3- معاونت به تبع جرم اصلی محقق می شود و بدون انجام جرم اصلی جرم نیست و یا اگر عمل ارتکابی جرم نباشد عمل معاون نیز جرم نیست اما مشارکت در جرم خود یک جرم مستقل است.
4- تفاوت دیگر بین معاونت جرم و مشارکت میزان مجازات آنهاست که مجازات معاون جرم در ماده 127 قانون مجازات اسلامی مشخص شده اما مجازات شریک جرم همان مجازات جرم اصلی است.
