مقررات چک های الکترونیکی داده پیام و دیجیتال

یکی از نوآوری های قانونگذار در اصلاحاتی که در سال 1397 در قانون چک انجام داد، پیش بینی چک الکترونیکی می باشد. به موجب تبصره الحاقی به ماده یک قانون صدور چک (مصوب )1397، امکان صدور چک های الکترونیکی (داده پیام) به صورت قانونی فراهم گردید و این نوع چک نیز مشمول قوانین و مقررات مرتبط با چک های کاغذی قرار گرفت. در راستای اجرایی شدن صدور چنین چک هایی، بانک مرکزی مکلف گردید ظرف یک سال از لازم الاجرا شدن این تبصره، زیرساخت ها و اقدامات لازم برای صدور و مطالبه ی چنین چک هایی را فراهم آورده و دستورالعمل های لازم را صادر کند و نهایتاً از نیمه دوم سال 1401 چک های الکترونیک وارد نظام بانکی ایران گردید.

چک الکترونیکی نوع جدیدی از چک است که همان ماهیت و کارکرد چک کاغذی را دارد و شخص با صدور چنین چکی به بانک محال علیه دستور پرداخت وجه به دیگری از حساب جاری خود را می دهد. اما هیچ برگه کاغذی صادر نمی گردد و صرفاً شخص از طریق فضای مجازی اقدام به صدور و ثبت چک می نماید به این صورت که با امضای الکترونیکی خود وارد فضای مجازی شده و در آن فضای دیجیتال، داده پیام منتسب به خود را ایجاد می نماید و دستور پرداخت مبلغی به بانک داده می شود که به آن سند الکترونیک، چک الکترونیک گفته می شود. بنابراین، در این چک ها کاغذ از موجودیت چک حذف گردیده است و داده‌های چک در سامانه مرکزی چکاد نگهداری و با استفاده از امضای دیجیتال، معتبر و مستند می‌شود.

در این مقاله ضمن بررسی مراحل گرفتن دسته چک دیجیتال، روش صدور و وصل چک های الکترونیکی، به مطالعه ی مزایای اینگونه چک ها در مقایسه با چک های کاغذی و نیز ضمانت اجراهای قانونی مربوط به آن ها می پردازیم.

مطالبه خسارت تاخیر تادیه و دیرکرد چک

مراحل گرفتن چک داده پیام از بانک

به منظور گرفتن چک دیجیتال از بانک ها اقداماتی لازم است که برخی از آن ها توسط شخص متقاضی و برخی دیگر توسط بانک مربوطه و بانک مرکزی انجام می گیرد. این مراحل عبارتند از:

1- افتتاح حساب جاری در بانک مربوطه

افتتاح حساب جاری نخستین پیش‌شرط دریافت چک الکترونیکی است. مطابق ماده ۳۱۰ قانون تجارت، چک دستور پرداخت وجه از حساب جاری صادرکننده به بانک است؛ بنابراین بدون حساب جاری امکان صدور هیچ نوع چکی (اعم از کاغذی یا الکترونیک) وجود ندارد. در مقررات بانکی ایران، افتتاح حساب جاری مستلزم احراز هویت کامل، دریافت کد شهاب (شناسه هویت الکترونیکی بانکی)، و اعتبارسنجی اولیه است. در خصوص چک‌های الکترونیکی، اهمیت حساب جاری دوچندان می‌شود زیرا همه داده پیام‌ها در سامانه چکاد به حساب جاری متصل هستند و بانک بدون وجود چنین حسابی امکان ایجاد چک الکترونیک را ندارد. در عمل نیز بانک‌ها مکلفند ضمن افتتاح حساب جاری برای متقاضی، او را با ضوابط سامانه‌های الکترونیک (صیاد، چکاد و…) هماهنگ سازند. در واقع، افتتاح حساب جاری را می‌توان «دروازه ورود» به نظام صدور چک الکترونیک دانست.

2- داشتن رتبه اعتباری کافی و نداشتن چک برگشتی

یکی از سیاست‌های کلان بانک مرکزی در سال‌های اخیر، جلوگیری از گسترش چک‌های برگشتی و بی‌اعتبار شدن این ابزار مالی بوده است. به همین دلیل، متقاضی صدور چک الکترونیکی باید فاقد سابقه چک برگشتی باشد و رتبه اعتباری مناسبی در سامانه صیاد کسب کند. ماده ۵ مکرر قانون صدور چک (اصلاحی ۱۳۹۷) مقرر می‌دارد که بانک‌ها موظفند در اعطای دسته چک وضعیت اعتباری و سوابق مشتری را مدنظر قرار دهند. این قاعده در خصوص چک‌های الکترونیک نیز کاملاً جاری است. رتبه اعتباری از طریق بررسی سوابق مالی، میزان بدهی‌ها، تعهدات انجام‌نشده و خوش‌حسابی فرد محاسبه می‌شود. اگر شخص سابقه منفی داشته باشد، بانک اجازه صدور چک الکترونیکی برای او را نخواهد داد. این امر در واقع یک ضمانت اجرای پیشینی برای کاهش ریسک نکول در نظام بانکی محسوب می‌شود.

3- اخذ گواهی امضای الکترونیک از طریق سامانه امضای دیجیتال نماد بانک مرکزی (برنامک هامون چک)

امضا در چک‌های کاغذی، هویت صادرکننده را مشخص می‌کرد. در چک‌های دیجیتال این نقش توسط «امضای الکترونیکی مطمئن» ایفا می‌شود. طبق ماده ۱۰ قانون تجارت الکترونیک، امضای دیجیتال زمانی معتبر است که منحصر به فرد بوده، امکان انتساب داده پیام به امضاکننده را فراهم آورد و هرگونه تغییر بعدی در داده پیام قابل تشخیص باشد. بانک مرکزی با راه‌اندازی سامانه «نماد» و برنامک «هامون چک» امکان دریافت گواهی امضای دیجیتال برای مشتریان بانکی را فراهم ساخته است. اخذ این گواهی مستلزم احراز هویت دقیق، دریافت توکن یا گواهی نرم‌افزاری و ثبت در سامانه متمرکز بانک مرکزی است. به این ترتیب، هر چک صادره دارای مهر اصالت و امضای معتبر بوده و از نظر حقوقی قابلیت استناد خواهد داشت.

4- اخذ کد شهاب

کد شهاب (شناسه هویت الکترونیکی بانکی) در حقیقت شناسه یکتای هر مشتری بانکی در ایران است. بانک مرکزی این کد را به منظور یکپارچه‌سازی اطلاعات مشتریان در سامانه‌های بانکی ایجاد کرد. بدون داشتن کد شهاب، امکان افتتاح حساب، دریافت خدمات بانکی و به ویژه صدور چک دیجیتال وجود ندارد. این کد به صورت ۱۶ رقمی صادر شده و در تمامی سامانه‌ها مانند صیاد، چکاوک و چکاد به عنوان شناسه اصلی مشتری استفاده می‌شود. اهمیت کد شهاب در این است که مانع از ایجاد هویت‌های جعلی یا چندگانه در نظام بانکی شده و امکان رهگیری دقیق اشخاص را فراهم می‌کند. در دعاوی حقوقی و کیفری مربوط به چک نیز این کد می‌تواند به عنوان یکی از مستندات هویتی مورد استفاده قرار گیرد.

5- عضویت در سامانه چک امن دیجیتال بانک مرکزی (چکاد)، صیاد، چکاوک و ساتنا

یکی از ویژگی‌های بارز چک الکترونیک، اتصال آن به چندین سامانه ملی است که شامل صیاد (سامانه یکپارچه صدور و استعلام دسته چک و رتبه اعتباری)، چکاوک(سامانه تبادل الکترونیکی چک‌های بین بانکی)، ساتنا(سامانه تسویه ناخالص آنی برای پردازش مبالغ کلان) و چکاد(سامانه اصلی صدور و مدیریت چک‌های دیجیتال) می باشد.
عضویت در این سامانه‌ها موجب می‌شود که تمامی فرآیند صدور، انتقال، تأیید و وصول چک الکترونیکی در بستری ایمن و شفاف انجام شود. بایدتوجه داشت از منظر حقوقی، اتصال به این سامانه‌ها به معنای پذیرش مقررات و دستورالعمل‌های بانک مرکزی است و متقاضی باید تعهدات ناشی از آن را رعایت نماید.

6- نصب نرم‌افزار همراه بانک

در حال حاضر دسترسی به سامانه چکاد عمدتاً از طریق اپلیکیشن‌های همراه بانک هر مؤسسه اعتباری فراهم شده است. نصب و فعال‌سازی نرم‌افزار همراه بانک گام دیگری در مسیر دریافت و استفاده از چک‌های دیجیتال است. اهمیت این مرحله در آن است که کاربر می‌تواند بدون مراجعه حضوری به شعب بانک، عملیات صدور، انتقال یا وصول چک را انجام دهد. از منظر حقوقی، استفاده از همراه بانک با ثبت اطلاعات کاربری و رمزهای یکبار مصرف، تضمین‌کننده هویت و صحت عملیات است. به عبارت دیگر، تلفن همراه به عنوان «ابزار دسترسی» به سامانه چکاد عمل می‌کند.

7- درخواست فعال‌سازی و صدور دسته چک الکترونیکی از طریق همراه بانک

آخرین مرحله، درخواست رسمی متقاضی برای دریافت دسته چک الکترونیکی است. این درخواست از طریق منوی مخصوص در همراه بانک یا اینترنت بانک انجام می‌شود. پس از ثبت درخواست، بانک وضعیت اعتباری، سوابق مالی و مدارک مشتری را بررسی کرده و در صورت احراز شرایط، دسته چک دیجیتال را برای او فعال می‌کند. برخلاف چک‌های کاغذی که به صورت فیزیکی در قالب برگه‌های مشخص تحویل داده می‌شدند، در چک‌های دیجیتال «دسته چک» صرفاً به صورت مجازی تعریف شده و محدودیتی در تعداد صدور وجود ندارد. از منظر حقوقی، این درخواست به منزله پذیرش تمامی مقررات ناظر بر صدور و استفاده از چک‌های دیجیتال است و مشتری باید آگاه باشد که ضمانت اجراهای کیفری و حقوقی قانون صدور چک درباره او اعمال خواهد شد.

 آشنایی سریع با مقررات چک های صیادی

روش صدور چک دیجیتالی توسط صادر کننده

صدور چک های دیجیتال توسط متقاضی از لحاظ شکلی کاملا متفاوت و از لحاظ ماهوی بسیار مشابه با چک های کاغذی می باشد. نحوه ی صدور چک داده پیام توسط صادرکننده به شرح زیر می باشد:

♦ صدور و وصول چک‌های دیجیتال صرفاً از طریق سامانه «چکاد»

سامانه چکاد که به عنوان «چک امن دیجیتال» شناخته می‌شود، زیرساخت رسمی بانک مرکزی برای ثبت، مدیریت، انتقال و وصول چک‌های الکترونیک است. تمرکز کامل این فرآیند در سامانه چکاد باعث می‌شود که هیچ عملیات صدور یا وصولی خارج از بستر رسمی صورت نگیرد. این امر علاوه بر ارتقای امنیت، موجب شفافیت اطلاعاتی نیز می‌شود. از منظر حقوقی، چنین تمرکزی تضمین می‌کند که تمامی داده‌ها قابل رهگیری و استناد در مراجع قضایی باشند. مطابق ماده ۱۲ قانون تجارت الکترونیک، داده پیام‌های مطمئن قابلیت استناد قانونی دارند و با توجه به ثبت آن‌ها در سامانه چکاد، دادگاه‌ها می‌توانند به راحتی صحت و اعتبار اسناد صادره را احراز کنند. در نتیجه، سامانه چکاد نقش ستون فقرات در نظام چک دیجیتال را ایفا می‌نماید.

♦ درج اطلاعات لازم در تنظیم و صدور چک الکترونیکی مانند چک کاغذی

تمامی اطلاعاتی که مطابق قانون چک باید بر روی چک کاغذی وجود داشته باشد در چک دیجیتال نیز داخل سامانه ثبت شده و بر روی چک درج می شود. منتها تمامی این فرآیند در سامانه انجام شده و هیچ سند کاغذی رد و بدل نمی شود.
مطابق ماده ۳۱۱ قانون تجارت، چک باید دارای تاریخ، مبلغ و نام محال‌علیه باشد. همچنین ماده ۲ قانون صدور چک، اطلاعاتی مانند هویت صادرکننده، گیرنده و شماره حساب باید در چک قید شود. این الزامات در چک الکترونیکی نیز رعایت می‌شوند؛ با این تفاوت که به جای نوشتن روی برگه کاغذ، اطلاعات در سامانه ثبت می‌گردد. بدین ترتیب، قانونگذار خواسته است اصل برابری میان چک کاغذی و دیجیتال رعایت شود. از نظر حقوقی، داده پیام‌های ثبت‌شده در سامانه چکاد همان نقش اطلاعات مندرج در متن چک کاغذی را ایفا می‌کنند. این امر باعث می‌شود که دارنده چک دیجیتال بتواند همان حقوقی را مطالبه کند که دارنده چک کاغذی دارد، از جمله طرح دعوای حقوقی، درخواست صدور اجراییه مستقیم از دادگاه یا حتی شکایت کیفری در صورت بلامحل بودن چک.

♦ صدور چک الکترونیک با ارسال داده پیام و درج امضای الکترونیک

امضای الکترونیک در واقع همان چیزی است که در چک کاغذی با دست نوشته می‌شود. اما در فضای دیجیتال، این امضا باید واجد شرایط «اطمینان» و «انحصار» باشد. ماده ۱۰ قانون تجارت الکترونیک مقرر می‌دارد که امضای دیجیتال معتبر باید به نحو مطمئن به امضاکننده منتسب باشد و تغییر داده پیام بعد از امضا قابل شناسایی باشد. در ایران این وظیفه توسط «سامانه نماد» بانک مرکزی و از طریق گواهی‌های صادره از مرکز ریشه بر عهده گرفته شده است. بنابراین هرگاه صادرکننده داده پیام چک را با امضای الکترونیک خود تأیید کند، همان آثاری بر آن مترتب می‌شود که بر امضای دستی در چک کاغذی مترتب است. نکته مهم این است که امکان انکار امضای الکترونیک بسیار کمتر از امضای دستی است زیرا سیستم‌های رمزنگاری و گواهی دیجیتال پشتوانه آن قرار دارد.

منظور از داده پیام، اطلاعات چک می باشد که از طریق وسایل الکترونیکی ایجاد می شود و با درج امضای الکترونیک بر روی آن اعتبار می یابد و منظور از امضای الکترونیک، هر نوع علامت جهت شناسایی هویت صادرکننده و اطمینان از صدور چک توسط صاحب حساب که توسط سامانه “نماد” بانک مرکزی انجام می شود.
قانون تجارت الکترونیک در ماده ۲، داده پیام را «هر نمادی از واقعه، اطلاعات یا مفهوم» تعریف کرده است که با وسایل الکترونیکی تولید و ارسال می‌شود. بنابراین داده پیام چک شامل کلیه اطلاعاتی است که در چک درج می‌شود، از قبیل مبلغ، تاریخ، گیرنده و صادرکننده. این داده پیام تا زمانی که فاقد امضای الکترونیک باشد صرفاً اطلاعات خام است. اما هنگامی که به وسیله امضای دیجیتال مطمئن مورد تأیید قرار گیرد، به یک «سند تجاری» معتبر تبدیل می‌شود. امضای الکترونیک نیز مطابق ماده ۱۰ همان قانون باید ویژگی‌هایی مانند انحصاری بودن، قابلیت شناسایی هویت امضاکننده و جلوگیری از جعل یا تغییر غیرمجاز را داشته باشد. سامانه نماد بانک مرکزی به عنوان مرجع صدور گواهی امضای دیجیتال، تضمین‌کننده این شرایط است و بدین ترتیب، داده پیام‌های صادرکننده به عنوان سند معتبر در نظام بانکی و قضایی شناخته می‌شوند.

♦ ارسال اطلاعات به بانک و تایید صدور چک توسط بانک

پس از درج امضای الکترونیک، این داده پیام(شامل اطلاعات چک همراه با امضای الکترونیک) از طریق دستگاه دیجیتال مورد استفاده کاربر (اینترنت بانک، همراه بانک و یا اپلیکیشن‌های حوزه مالی و نرم افزارهای بانکی که خدمات مربوط به چک دیجیتال در آن ها فعال شده است) به بانک ارسال می گرد و بانک پس از احراز هویت، اقدام به صدور چک می نماید.
فرآیند صدور چک دیجیتال با ارسال داده پیام امضا شده به بانک تکمیل می‌شود. این کار از طریق بسترهای مختلف مانند اینترنت بانک یا همراه بانک امکان‌پذیر است. پس از ارسال، بانک موظف است هویت امضاکننده را احراز کند. احراز هویت از طریق بررسی کد شهاب، گواهی امضای دیجیتال و سایر اطلاعات امنیتی انجام می‌گیرد. در صورت صحت، بانک اطلاعات را در سامانه چکاد ثبت و چک را صادر می‌کند. این فرآیند مشابه مراجعه حضوری به شعبه و تحویل چک کاغذی به بانک است؛ با این تفاوت که همه چیز به صورت دیجیتال و غیرحضوری انجام می‌شود. از منظر حقوقی، زمانی که بانک پس از احراز هویت چک را ثبت می‌کند، تعهد صادرکننده به پرداخت وجه ایجاد می‌شود و تمامی آثار قانونی مترتب بر آن خواهد بود.

در حال حاضر امکان ورود به چکاد صرفا از طریق موبایل بانک فراهم شده و بانک مرکزی در فاز نخست، دسترسی به سامانه چکاد را از طریق اپلیکیشن‌های موبایل بانک فراهم کرده است. این انتخاب به دلیل گستردگی استفاده از تلفن همراه و سهولت دسترسی کاربران بوده است. گرچه انتظار می‌رود در آینده امکان دسترسی از طریق اینترنت بانک یا حتی پایانه‌های بانکی نیز ایجاد شود. محدودیت فعلی از منظر حقوقی مشکلی ایجاد نمی‌کند زیرا قانون تجارت الکترونیک هرگونه وسیله الکترونیکی مطمئن را برای تولید و تبادل داده پیام معتبر دانسته است. بنابراین حتی اگر ورود صرفاً از طریق موبایل بانک ممکن باشد، از اعتبار و آثار حقوقی چک دیجیتال چیزی کاسته نمی‌شود. با این حال، برای گسترش استفاده، توسعه بسترهای متنوع‌تر ضروری به نظر می‌رسد

 شکایت کیفری برای جرم صدور چک

وصول چک الکترونیکی توسط دارنده

پس از صدور چک الکترونیکی و تأیید دارنده، مرحله بعدی وصول چک دیجیتال است که اهمیت بالایی در تضمین حق دارنده و اجرای تعهدات صادرکننده دارد. مطابق قانون صدور چک، دارنده چک اعم از کاغذی یا دیجیتال، می‌تواند در سررسید وجه آن را مطالبه کند، اما ویژگی های خاص روش وصول در چک الکترونیکی باعث تسهیل فرایند وصول و کاهش دعاوی احتمالی می‌شود.

۱. ثبت و مشاهده چک در سامانه

دارنده چک دیجیتال پس از صدور، می‌تواند چک را در کاربران کارتابل سامانه چکاد مشاهده کند. این کارتابل تمام اطلاعات مرتبط با چک، شامل مبلغ، تاریخ سررسید، صادرکننده و شناسه یکتای چک را نمایش می‌دهد. مشاهده آنلاین، امکان بررسی و تأیید چک را بدون نیاز به حضور فیزیکی فراهم می‌سازد و شفافیت در تعاملات مالی را افزایش می‌دهد.

۲. تأیید و پذیرش چک

برای نهایی شدن فرآیند، دارنده باید چک را تأیید کند. این اقدام معادل امضای دریافت در چک کاغذی است، اما مزیت آن این است که ثبت دیجیتال تأیید، به طور دائم در سامانه باقی می‌ماند و قابل پیگیری قضایی است. همچنین، امکان جعل یا انکار دارنده نسبت به پذیرش چک وجود ندارد، زیرا تأیید از طریق هویت دیجیتال و ورود امن انجام می‌شود.

۳. درخواست واریز وجه

پس از تأیید، دارنده می‌تواند درخواست واریز وجه به حساب خود را ثبت کند. این درخواست به بانک محال‌علیه ارسال شده و فرآیند برداشت وجه به صورت آنلاین انجام می‌شود. از منظر حقوقی، این مرحله معادل مراجعه حضوری به بانک برای دریافت وجه در چک سنتی است.

۴. تضمین موجودی و جلوگیری از بلامحل بودن چک

یکی از بزرگ‌ترین مزایای چک دیجیتال، امکان تضمین موجودی و جلوگیری از صدور چک بلامحل است. پس از تأیید چک توسط دارنده، بانک مبلغ مورد نظر را از حساب صادرکننده کسر و به عنوان سپرده نگهداری می‌کند تا وجه چک قابل پرداخت باشد. این روش باعث می‌شود که دیگر هیچ چک دیجیتالی بدون موجودی صادر نشود و ریسک دعاوی حقوقی و کیفری مرتبط با صدور چک بلامحل به شدت کاهش یابد.

۵. انتقال و ظهرنویسی دیجیتال

دارنده چک می‌تواند چک را به شخص ثالث منتقل نماید. برای این کار، فرآیند ظهرنویسی دیجیتال در سامانه انجام می‌شود و انتقال در کارتابل دارنده جدید ثبت می‌گردد. این فرآیند همان آثار حقوقی چک کاغذی را دارد، اما با امنیت بیشتر، سرعت بالاتر و امکان رهگیری کامل در سامانه مرکزی.

۶. دریافت گواهی عدم پرداخت

در صورتی که به هر دلیل حساب صادرکننده فاقد موجودی باشد یا انتقال وجه امکان‌پذیر نباشد، دارنده می‌تواند به بانک مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت الکترونیکی دریافت کند. این گواهی قابل ارائه به دادگاه بوده و مبنای طرح دعوای مطالبه وجه یا شکایت کیفری خواهد بود. به موجب تبصره ماده ۱ قانون صدور چک، ضمانت اجراهای حقوقی و کیفری چک کاغذی شامل چک دیجیتال نیز می‌شود، بنابراین دارنده هیچ حقی را از دست نمی‌دهد.

روش توقیف اموال و تامین خواسته بابت چک

مزایای استفاده از چک های دیجیتال

چک‌های دیجیتال یا داده‌پیام، به‌عنوان نوآوری قانونی در نظام بانکی ایران، علاوه بر مزایای اجرایی و عملیاتی، دارای آثار حقوقی و کیفری مشخصی هستند. این چک‌ها نه تنها فرآیندهای مالی را تسهیل می‌کنند، بلکه با کاهش ریسک جعل، بلامحل بودن و سوءاستفاده‌های احتمالی، امنیت معاملات و اعتماد طرفین را افزایش می‌دهند.

امنیت و کاهش ریسک جعل

یکی از مهم‌ترین مزایای چک دیجیتال، امنیت بالای آن است. بر خلاف چک کاغذی که امکان سرقت، جعل، تغییر مندرجات و استفاده غیرمجاز از آن وجود دارد، چک دیجیتال در سامانه مرکزی بانک‌ها ثبت می‌شود، دارای امضای الکترونیک معتبر است، تمامی تراکنش‌ها و تغییرات در سامانه رهگیری و ثبت می‌گردد و امکان دستکاری اطلاعات چک پس از صدور و تأیید دارنده وجود ندارد. این مزیت، به معنای کاهش چشمگیر دعاوی قضایی ناشی از جعل و سوءاستفاده از چک است و موجب افزایش امنیت حقوقی و مالی ذی‌نفعان می‌ گردد.

تسهیل فرآیند صدور، انتقال و وصول

چک دیجیتال امکان صدور، انتقال، ظهرنویسی و وصول را به صورت آنلاین و غیرحضوری فراهم می‌کند. بنابراین صادرکننده دیگر نیازی به همراه داشتن دسته‌چک و مراجعه حضوری ندارد و دارنده می‌تواند در هر زمان و مکان وضعیت چک را مشاهده و تأیید کند. ضمن اینکه نقل و انتقال چک به دیگران بدون مراجعه حضوری و تنها از طریق سامانه انجام می‌شود و وصول وجه چک نیز بدون مراجعه به بانک و با ثبت درخواست الکترونیکی امکان پذیر است.

شفافیت و قابل رهگیری بودن

ثبت تمام اطلاعات و تراکنش‌ها در سامانه مرکزی (چکاد) باعث شفافیت کامل فرآیند می‌شود. هر برگ چک دارای شناسه یکتای ۱۶ رقمی است که مسیر صدور، تأیید، انتقال و وصول را ثبت می‌کند. این امر موجب می‌شود تا دارنده بتواند تمام مراحل چک خود را رصد کند و بانک‌ها نیز از سوابق صادرکننده مطلع باشند و در صورت بروز اختلاف، مستندات کامل و غیرقابل انکاری برای مراجع قضایی موجود باشد.

امکان ابطال محدود و کنترل‌شده

چک دیجیتال پس از صدور و تأیید دارنده، قابل تغییر یا انکار نیست. تنها در موارد خاص، مانند حکم قضایی یا توافق طرفین، امکان ابطال وجود دارد. در حالی که در چک کاغذی، صادرکننده ممکن است با ادعای مفقودی یا سرقت، صدور چک را انکار کند.

 نمونه متن دادخواست و شکایت حقوقی چک

روش های شکایت برای چک های الکترونیکی

بر اساس تبصره ماده ۱ قانون صدور چک، تمامی مقررات مربوط به چک‌های کاغذی(از جمله ضمانت اجراهای قانونی) در مورد چک‌های دیجیتال نیز لازم‌الاجراست. این ضمانت اجراها شامل موارد زیر می‌شود:

دعوای مطالبه وجه چک

دارنده چک دیجیتال می‌تواند با ارائه گزارش سامانه چکاد و تأیید بانک، دعوی مطالبه وجه چک را در دادگاه حقوقی مطرح کند. در این صورت دادگاه مکلف است بدون نیاز به ارائه برگه کاغذی، به استناد اطلاعات ثبت‌شده در سامانه، رأی صادر نماید.

درخواست صدور اجراییه

با توجه به ثبت اطلاعات چک دیجیتال در سامانه، دارنده می‌تواند بدون نیاز به سند کاغذی، در دادگاه درخواست صدور اجراییه را مطرح کند. البته لازم به ذکر است با توجه به اینکه اجراییه ثبتی صرفاً نسبت به اسناد کاغذی لازم الاجرا قابل اعمال است در حالی که در چک های دیجیتال هیچ سند کاغذی وجود ندارد، بنابراین در حال حاضر و به جهت عدم اصلاح مقررات ثبتی، مطالبه وجه چک دیجیتال از طریق اجراییه ثبتی امکان پذیر نمی باشد.

پیگیری کیفری صدور چک بلامحل

اگرچه با مکانیزم بانک مرکزی امکان صدور چک دیجیتال بدون موجودی تقریباً منتفی است، اما در صورتی که صادرکننده با سوءاستفاده از سامانه اقدام به صدور چک بدون موجودی نماید، در صورت فراهم بودن شرایط طرح شکایت کیفری، دارنده می‌تواند مستندا به مواد 7 به بعد قانون صدور چک، اقدام به طرح شکایت کیفری علیه صادرکننده نماید.

چک‌های دیجیتال به دلیل امنیت، شفافیت، سرعت و قابلیت رهگیری بالا، جایگزین مطمئنی برای چک‌های سنتی هستند. از منظر حقوقی، این چک‌ها دارای ضمانت اجراهای حقوقی (مطالبه وجه چک و درخواست صدور مستقیم اجراییه) و کیفری (صدور چک بلامحل) مشابه چک کاغذی بوده و حتی به دلیل الکترونیکی بودن، بسیاری از ریسک‌ها و دعاوی مرتبط با چک‌های سنتی را کاهش می‌دهند و ضمن حفظ کلیه آثار قانونی چک سنتی، مزایای عملی و حقوقی برجسته‌ای برای اشخاص فراهم نموده و به ابزاری امن، سریع و شفاف در نظام بانکی ایران تبدیل شده است.

ارتباط با وکیل متخصص وصول چک برگشتی – 88019243