باسلام واحترام؛ ما۳برادر ویک خواهرهستیم .مادرمان ۳سال قبل ازفوتش دراثرتصادف راننده ای باوی منجربه شکستگی لکن گردید.پس ازعمل جراحی پلاتین بدلیل کهولت سن در۸۴سالگی دیگر قادر به راه رفتن وانجام امورات شخصی خود نشد یعنی عملا زمین گیر و ازکار افتاده شد.خواهربنده با نقشه از قبل تهیه شده وی را وادار میکند سندخانه را باید تکبرگ کند با این ترفند در حالیکه دوران نقاهت به سر میبرد مرحوم رابه دفترخانه برده انتقال سند بنام خود میزند.گرچه مادر هم بیسواد بود و به نوعی فریب خورده و هم بعد تصادف به آلزایمر شدید مبتلا شده بود .حال سوال بنده ازوکیل محترم این است چنین شخصی باشرایط ذکرشده میتواند بدون شاهد یا۲نفرمعتمد غیر ذینفع بعنوان شاهد برای انتقال سند به دفترخانه معرفی میشد.خواهرم دخترخودش که خود ذینفع میباشد به دفترخانه معرفی نموده واین عمل زشت ناخدا پسندانه رابه ۳برادر تنی خود اعمال کرده. خواهشمندم لطفا وعاجزانه درخواست مینمایم اگرراه حلی جهت ابطال وفسخ سندوجود داردبنده راراهنمایی فرموده. در واقع ما میخواهیم بدانیم امکان باطل کردن معامله مادر و خواهر به دلیل فریب و آلزایمر وجود دارد یا خیر؟
امکان ابطال وکالتنامه و مبایعه نامه بعد از حجر موکل
در پاسخ به سوال ایا کسی که آلزایمر دارد محجور است؟ بله، فردی که دچار آلزایمر شدید است ممکن است از نظر قانونی محجور باشد، اما این موضوع بستگی به درجه و شدت بیماری دارد. اما در مراحل اولیه آلزایمر که شخص هنوز قدرت درک نسبی دارد، معمولاً محجور محسوب نمی‌شود و همچنان میتواند در امور خود تصمیم بگیرد. در نهایت، تشخیص حجر یا عدم آن فقط با نظر کارشناسی پزشکی قانونی و صدور حکم رسمی دادگاه امکان پذیر است. تشخیص حجر به دلیل آلزایمر تنها با نظر کارشناسی پزشکی قانونی و صدور حکم رسمی از سوی دادگاه، پس از آنکه ناتوانی فرد در درک و تصمیم گیری بطور مستند ثابت گردد، انجام میشود.
چگونگی باطل کردن معامله مادر به دلیل حجر، فریب و آلزایمر
آنچه که بدیهی است هر فردی برای اینکه بتواند معامله ایی انجام دهد و یا طرف معامله واقع شود باید اهلیت هم داشته باشد.
اهلیت به دو نوع تقسیم می شود اهلیت تمتع و اهلیت استیفا
اهلیت تمتع که توانایی برخورداری از حقوق است و هر فرئ از بدو تولد دارا می باشد.
اهلیت استیفا به معنای اعمال برخی از حقوق است که این اهلیت را هم افراد ندارند.
به اشخاص که فاقد اهلیت استیفا هستند محجور گفته می شود. و محجور توانایی و صلاحیت لازم برای انجام برخی از معاملات را نداشته و معاملات این اشخاص ممکن است باطل یا غیر نافذ باشد.
روش تشخیص آلزایمر مادر و حجر او
- اشخاص صغیر : اشخاصی که به سن بلوغ نرسیده اند و صلاحیت انجام بعضی از امور مانند معاملات معرض را ندارند.
- اشخاص غیر رشید یا سفیه : شخصی است که توانایی تمیز مسائل مالی و تشخیص نقع مالی از ضرر مالی را ندارد
در نتیجه نمی توانند طرف معامله قرار گیرند. سفه ارتباطی به سن ندارد و ممکن است شخصی در سن 50 سالگی هم سفیه باشد اما به طور کلی اشخاص تا سن 18 سالگی سفیه و غیر رشید فرض می شوند مگر اینکه شخصی زودتر به رشد برسد و رشد خود را در دادگاه اثبات کند.
- مجانین : اشخاصی هستند که به لحاظ روحی و روانی دارای سلامتی نبوده و از قوه عقل کافی برخوردار نیستند و معاملات آنها باطل و غیر صحیح می باشد.
رای دیوان عالی کشور برای ادعای حجر متوفی
آیا داشتن آلزایمر نوعی حجر است؟
به موجب ماده 190 قانون مدنی یکی از شرایط صحت معاملات و قراردادها اهلیت طرفین قرارداد است و منظور از اهلیت، اهلیت استیفا است و اشخاص محجور از این اهلیت برخوردار نبوده و یا به صورت ناقص برخوردارند.
نکته حایز اهمیت این که نمی توان حکم یکسانی درباره معاملات محجورین داد و نمی توان گفت که معاملات محجورین به طور کلی باطل است. بنابراین معاملات اشخاص سفیه، صغیر و مجنون در موارد مختلف متفاوت است و ممکن است برخی از این معاملات صحیح و برخی غیر نافذ و برخی از آنها باطل باشد.
در پاسخ به سؤالی که مطرح شد باید گفت بطلان معامله به دلیل آلزایمر که نوعی حجر مبتنی بر عدم وجود قصد و رضا، جهت انشای معامله محسوب میشود بدیهی است. این مسئله بسته به نوع الزایمر و شدت آن، حسب مورد معامله را از ابتدا به علت فقدان قصد انشای معامله باطل می نماید و یا به جهت نقص اراده و فقدان رضای در معامله قرارداد غیر نافذ و بازشدن از سوی وراث باطل اعلام می شود.
درمورد آلزایمر و تاثیر آن در سلامت معامله قانونگذار ما اظهار نظر صریحی ندارد ولی از آنجایی که در مقررات عمومی و قواعد عمومی قراردادها وجود قصد و رضا شرط ایجاد کننده (شرط موجد عقد) یا نفوذ عقد شناخته شده است میتوان آلزایمر و تاثیر آن در معامله را مورد بررسی قرار داد.
قانونگذار ما فقدان یا نقص اراده را فقط در فرض صغر سن یا سفه یا جنون و البته اکراه و اجبار در معاملات به رسمیت شناخته است و نامی از الزایمر نبرده ولی همانطور که گفته شد موضوع الزایمر و تاثیر آن در بطلان معامله فقط براساس قواعد عمومی قراردادها مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
البته ذکر این نکته لازم است و در فهم موضوع و تطبیق با مقررات به خواننده کمک میکند که هیچ جای مقررات و قوانین مدنی ایران صحبتی از بیماری آلزایمر به عنوان یکی از مصادیق حجر نشده است و در واقع وضعیت بیمار مبتلا به آلزایمر با هردوی عناوین جنون و سفه قابل تطبیق است و حسب مورد باید با توجه به وضعیت فرد مبتلا به الزایمر نوع حجر را مشخص نمود.
اگر الزایمر مادر شما که مدعی هستید خواهرتان با سوءاستفاده از آن و توسل به فریب مرتکب بردن و تصاحب اموال و ماترک ایشان شده است منجر به زوال قصد انشاء و به طبع آن رضای لازم در معاملات گردد آلزایمر در حکم جنون است. ( نه ضرورتا خود جنون) و اگر فقط باعث خدشه بر رضای معاملی گردد یعنی آگاهی بر سود و زیان و خوب و بد، باید آن را سفه بدانیم. مطابق تعاریف قانونی سفیه کسی است که قصد انشاء دارد ولی تدبیر معاملاتی یا قوه تشخیص سود و زیان و خوبی و بدی در وی نیست.
بنابراین وراث می تواند دعوای ابطلال معامله به دلیل حجر ( آلزایمر) را در دادگاه مطرح نموده و با ارائه دلایل و مدارک دال بر حجر معامله کنند، خواهان صدور حکم حجر متوفی شوند طرح دعوای ابطال معامله منوط به اینکه وراث قبل از طرح دعوای ابطال معامله حکم قطعی حجر متوفی را به تاریخ قبل از تاریخ معامله اخذ نمایند.
نکته دیگر اینکه تاریخ شروع حجر که در حکم دادگاه تعیین شده باید قبل از تاریخ انعقاد معامله محجور باشد در غیر این صورت اثری بر معاملات قبل از تاریخ شروع حکم حجر ندارد و قرارداد تنظیمی صحیح خواهد بود.
