هدف از نگارش این مقاله آشنایی با ملاک‌های واقعی تعیین دستمزد وکیل و ایجاد دیدی شفاف نسبت به دستمزد وکلا و نهایتا انتخاب وکیل است .متاسفانه بسیاری از افراد با این تصور که میتوانند با پرداخت دستمزد حداقلی به نتیجه مطلوب دست یابند پرونده های خود را ابزار تجربه اندوزی و‌آموزش کار آموزان قرار میدهند .شاید در پرونده هایی که ریسک کمتری دارند این امکان وجود داشته باشد. مانند مطالبه وجه مستند به سند رسمی یا گواهی انحصار وراثت، که اگر این پرونده ها هم به درستی مدیریت نشوند، میتوانند بار مالی و مسئولیت قانونی سنگینی برای موکل ایجاد کنند.مثلا در ،درخواست صدور گواهی انحصار وراثت در صورتیکه (اسامی وراث اشتباه اعلام شود )علاوه بر بار مالی و نیاز به طرح مجدد دعواُ مسئولیت کیفری برای موکل خواهد داشت.
آنچه با قانون ایران مطابقت دارد گذران دوره ۱۸ماهه کارآموزی برای وکلاست که در این دوره ،هم کسب تجربه میکنند و هم از دانش و آموزش وکیل پایه یک (وکیل سرپرست) بهره مند میشوند پس این منطقی نیست با پرونده شما این دوره کارآموزی طی شود. هدف ما تخریب وکلای کم تجربه و کارآموز نیست که قطعا آنها نیز روزی با کسب تجربه و دانش اندوزی به جایگاه مورد نظر خود خواهند رسید. اما آنچه حائز اهمیت و توجه است این است که موکل مسئول کسب درآمد وکیل نیست و نباید مالُ آبرو و حیثیت خودرا تاوان کسب تجربه کارآموزان نماید
در این مقاله، ابتدا انواع دعاوی و تقسیم‌بندی آنها را مورد بررسی قرار می دهیم سپس به دستمزد وکیل بر اساس نوع دعاوی و پیچیدگی آنها می پردازیم . و قطعا هدف اصلی مان این است که با آگاهی کامل و تصمیم منطقی، وکیل مناسب پرونده خود را انتخاب کنید.
لیست کامل و تعریف انواع دعاوی حقوقی
انواع دعاوی و شکایات و نحوه تعیین دستمزد و حق الوکاله
در حقوق ایران، دعاوی به دسته‌های زیر تقسیم میشوند:
۱. مبلغ دستمزد وکیل دعاوی حقوقی
دعاوی حقوقی شامل اختلافات میان اشخاص حقیقی یا حقوقی است که معمولاً جنبه مالی یا غیرمالی دارند و هدف آن جبران خسارت یا الزام به انجام تعهد است. این نوع دعاوی در دادگاه‌های حقوقی رسیدگی میشوند و طرفین میتوانند از وکیل متخصص حقوقی برای پیگیری استفاده کنند. مثال‌هایی از دعاوی حقوقی شامل مطالبه وجه، خسارت ناشی از قرارداد، الزام به ایفای تعهدات قراردادی، فسخ قرارداد، مطالبه اجاره بها و دعاوی مرتبط با وقف و مالکیت است. در این دعاوی، شاکی یا خواهان موظف است ادله و مستندات خود را ارائه کند و دادگاه با استناد به قانون مدنی، قانون تجارت یا سایر قوانین مرتبط حکم صادر میکند. دعاوی حقوقی میتوانند شامل اختلافات مربوط به قراردادهای فروش، اجاره، وکالت، ودیعه و قرض نیز باشند. این دعاوی معمولاً به دو صورت مطالبه مالی یا الزام غیرمالی دسته‌بندی میشوند. نتیجه نهایی می‌تواند صدور حکم قطعی به پرداخت خسارت، الزام به ایفای تعهد یا صدور حکم توقف اقدام زیان‌بار باشد. به طور کلی در دعاوی حقوقی بر حسب نوع دعوا و اینکه موضوع آن وصول و به دست آوردن یک مال است یا غیر آن، دستمزد وکیل به نحوی که در ادامه خواهد آمد تعیین میشود.
رسیدگی کیفری به جرم و شکایت شاکی
۲. هزینه و دستمزد وکیل دعاوی کیفری
دعاوی کیفری مربوط به جرایم و تخلفات قانونی هستند و همواره با پیگرد قانونی همراهند. در این پرونده‌ها، دادستان یا شاکی خصوصی موضوع را به دادسرا گزارش میدهد و روند دادرسی کیفری آغاز میشود. مثال‌هایی از دعاوی کیفری شامل سرقت، کلاهبرداری، قتل، ضرب و جرح، تهدید، فساد اقتصادی، اختلاس و جرایم رایانه‌ای است. هدف دعاوی کیفری، علاوه بر جبران خسارت، تعقیب و مجازات مرتکب و پیشگیری از تکرار جرم است. در دعاوی کیفری، اقدامات قانونی شامل بازداشت موقت، تحقیقات مقدماتی، صدور کیفرخواست و رسیدگی در دادگاه کیفری میشود. شاکی می‌تواند درخواست دیه یا مطالبه خسارت ناشی از جرم را هم داشته باشد. همچنین، برخی جرایم مانند جرایم امنیتی یا سیاسی دارای رسیدگی خاص و ویژه هستند. در دعاوی کیفری، اصل بر مجازات متناسب با جرم است و اثبات جرم بر عهده مدعی العموم است. دستمزد وکیل در پرونده های کیفری معمولا رقم ثابتی است و نه درصدی از خواسته، حتی اگر موضوع پرونده کیفری مال باشد مانند کلاهبرداری، سرقت و خیانت در امانت. به طور معمول و در حال حاضر( اواخر سال 1404) هزینه وکیل در دعاوی کیفری بابت هر اتهام با توجه به پیچیدگی دعوا و حجم و اهمیت آن، رقمی بین 100 تا 200 میلیون تومان است.
۳. حق الوکاله دعاوی تجاری
دعاوی تجاری مربوط به اختلافات میان شرکت‌ها، کسب‌وکارها یا تجار است و معمولا مرتبط با فعالیت‌های اقتصادی و مالی میباشد. این نوع دعاوی در دادگاه‌های تجاری یا حقوقی با تخصص اقتصادی رسیدگی میشوند. مثال‌هایی از دعاوی تجاری شامل نقض قراردادهای تجاری، تضامین بانکی، ورشکستگی، اختلاف بین سهامداران و مشارکت در کسب‌وکارها است. این دعاوی معمولاً با ارائه مدارک مالی، قراردادها و سوابق حسابداری پیگیری میشوند. هدف دعاوی تجاری، حل و فصل اختلافات مالی و حفظ روابط اقتصادی است. در این پرونده‌ها، قاضی ممکن است با استناد به قانون تجارت، قانون چک و آیین‌نامه های مرتبط حکم صادر کند. همچنین، دعاوی تجاری میتوانند شامل مطالبه خسارت ناشی از رقابت غیرمنصفانه یا سوءاستفاده از موقعیت اقتصادی نیز باشند. ملاک تعیین حق الوکاله دعاوی تجاری، همان است که در مورد دعاوی حقوقی مال و غیر مالی در ادامه خواهیم گفت. نکته مهم اینکه در خصوص دعاوی تجاری مراجع اختصاصی وجود ندارد، همان محاکم عمومی حقوقی در این مورد نیز صلاحیت دارند.
دادگاه خانواده به چه موضوعاتی رسیدگی میکند؟
۴. قیمت وکیل دعاوی خانواده
دعاوی خانواده مربوط به اختلافات میان اعضای خانواده و مسائل مرتبط با زندگی زناشویی است. این نوع دعاوی در دادگاه‌های خانواده رسیدگی میشوند و حساسیت بالایی دارند. مثال‌ها شامل طلاق، مهریه، نفقه، اجرت‌المثل، حضانت فرزندان، ملاقات، الزام به ثبت ازدواج، جهیزیه و تقسیم اموال زوجین است. در دعاوی خانواده، هدف اصلی، حفظ مصالح خانواده، تأمین حقوق زنان و کودکان و رعایت عدالت اجتماعی است. روند رسیدگی معمولاً شامل داوری، مشاوره خانواده و بررسی مدارک قانونی است. برخی دعاوی خانواده مانند ابطال ازدواج یا اختلافات مربوط به ولایت و حضانت، مستلزم ارائه مدارک قانونی و شهادت شهود است. نتیجه نهایی می‌تواند شامل صدور حکم طلاق، تقسیم اموال، تعیین حضانت یا الزام به پرداخت مهریه و نفقه باشد. ملاک تعیین و محاسبه دستمزد وکیل در دعاوی خانواده با توجه به حقوقی بودن آنها و حسب مورد، مالی یا غیر مالی بودن، همان معیار دعاوی حقوقی است.
۵. حق الوکاله دعاوی ثبتی
دعاوی ثبتی به اختلافات مربوط به مالکیت، ثبت اسناد رسمی و املاک مرتبط است. این دعاوی معمولاً در دفاتر اسناد رسمی و دادگاه‌های حقوقی با تخصص ملکی مطرح میشوند. مثال‌ها شامل ابطال سند رسمی، رفع تصرف عدوانی، اختلافات ملکی ثبت شده، تحدید حدود، اعتراض به اجراییه ثبت و نقل و انتقال غیرقانونی املاک است. هدف دعاوی ثبتی، حفظ مالکیت قانونی، جلوگیری از تضییع حقوق مالکانه و تضمین امنیت معاملات ملکی است. در این پرونده‌ها، ارائه اسناد رسمی، کروکی‌های ثبتی و شهادت شهود از اهمیت بالایی برخوردار است. دادگاه با استناد به قانون ثبت اسناد و املاک، قانون مالکیت و مواد مرتبط در قانون مدنی حکم صادر میکند. دعاوی ثبتی عموما و نوعا مالی محسوب شده و دستمزد آن رقمی بین 7 تا 10 درصد ارزش مال است. البته در موارد نادری هم میتوان دعاوی ثبتی را غیر مالی فرض نموده و برای آنها دستمزد ثابت و توافقی تعیین نمود.
۶. دستمزد دعاوی اداری و کار
دعاوی اداری و کار به اختلافات میان کارمند و کارفرما یا شکایات علیه نهادهای دولتی مربوط میشود. مثال‌ها شامل اختلافات حقوق و مزایا، بازنشستگی، اضافه‌کار، شکایت از تصمیمات دولتی، ابطال آیین‌نامه‌های اجرایی و تخلفات اداری است. این دعاوی معمولاً در هیئت‌های حل اختلاف کار و دادگاه‌های اداری بررسی میشوند. هدف اصلی، حفظ حقوق کارمندان و شهروندان در برابر اقدامات غیرقانونی و اجرای عدالت اداری است. روند رسیدگی شامل ارائه شکایت، بررسی مدارک، دعوت از طرفین و صدور رأی اجرایی است. دعاوی اداری و کار، به دلیل پیچیدگی قوانین کار و مقررات دولتی، نیازمند تسلط کامل بر قوانین مربوطه و ارائه مدارک دقیق است.رقم دستمزد در دعاوی کارگر و کارفرما و به طور کلی دعاوی اداری کاملات با توافق تعیین میشود. در این قبیل دعاوی چون اشخاص غیر وکیل دادگستری و افراد دارای وکالت مدنی و رسمی نیز میتوانند فعالیت و دخالت داشته باشند، در نتیجه مبلغ دستمزد آنچنان زیاد نیست.
لیست و تعریف دعاوی ملکی و قراردادی
تقسیم‌بندی دعاوی حقوقی
دعاوی حقوقی یکی از شاخه‌های اصلی اختلافات قانونی در نظام حقوقی ایران محسوب میشوند و شامل تمامی پرونده‌هایی است که جنبه مالی یا غیرمالی دارند و هدف آن حل و فصل اختلاف میان اشخاص حقیقی یا حقوقی است. این دعاوی با توجه به موضوع و خواسته طرفین به دو دسته اصلی مالی و غیرمالی تقسیم میشوند. تقسیم‌بندی دقیق دعاوی حقوقی به وکلا و مراجع قضایی کمک میکند تا پرونده‌ها به صورت تخصصی و با رعایت مقررات قانونی رسیدگی شود. همچنین، نوع دعوی تعیین‌کننده هزینه وکیل، میزان مستندات لازم، فرآیند رسیدگی و مدت زمان دادرسی است. شناخت این تقسیم‌بندی به موکلین نیز کمک میکند تا با آگاهی کامل نسبت به روند پرونده و انتخاب وکیل مناسب تصمیم‌گیری کنند. در ادامه، هر یک از این دسته‌ها به تفصیل توضیح داده شده‌اند.
حق الوکاله دعاوی حقوقی مالی
دعاوی مالی مربوط به اختلافات دارای ارزش اقتصادی یا دارایی مشخص است و هدف آن مطالبه اموال، پرداخت بدهی یا جبران خسارت مالی است. این دسته خود شامل سه زیرمجموعه اصلی است:
۱. محاسبه دستمزد در دعاوی حقوقی ملکی
دعاوی ملکی شامل اختلافات مربوط به املاک و مستغلات میشود. پیچیدگی پرونده، میزان خواسته و مستندات قانونی، هزینه وکیل را تعیین میکند. معمولاً دستمزد وکیل بین 7 تا 15 درصد خواسته تعیین میشود، اما در پرونده‌هایی که موفقیت وابسته به عملکرد وکیل است، درصد بالاتر توافق میشود و اقدامات وکیل ممکن است به نتیجه پرونده موکول شود. هزینه‌های جاری پرونده مانند کارشناسی، ابلاغ و واریز هزینه دادرسی جداگانه محاسبه میشوند.برای مثال در پرونده ملکی با خواسته ۵۰۰ میلیون تومان، دستمزد وکیل بین ۲۵ تا ۷۵ میلیون تومان است که بسته به پیچیدگی و ریسک پرونده مبلغ دقیق آن تعیین می شود. این دسته شامل دعاوی خرید و فروش، اجاره، رفع تصرف، ابطال سند و تحدید حدود نیز میشود.
قوانین مرتبط با قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول
۲. تعیین رقم حق الوکاله دعاوی اموال منقول
این دعاوی به اختلافات مربوط به دارایی‌های منقول مانند خودرو، تجهیزات یا وسایل تجاری مرتبط است. معمولاً این پرونده‌ها ساده‌تر از دعاوی ملکی هستند و دستمزد وکیل بین 7 تا 10 درصد محکوم به تعیین میشود. برای مثال در دعوای مطالبه وجه یک خودرو ، هزینه وکیل ممکن است بین 7 تا 10 درصد ارزش قرارداد یا آن خودرو و یا مبلغی دادگاه رای میدهد ( محکوم به) باشد که بسته به توافق طرفین و پیچیدگی پرونده تعیین می گردد. در این دعاوی، ارائه مدارک مالکیت، فاکتور یا سند انتقال اهمیت زیادی دارد. این دعاوی شامل مطالبات اجاره، استرداد وسایل منقول، پرداخت وجه کالا یا خسارت ناشی از صدمه به اموال منقول نیز میشوند.
۳.هزینه وکیل در دعاوی مربوط به وجه نقد
این دسته شامل مطالبه چک، سفته، پول نقد یا مطالبات مالی بدون تضمین رسمی است. درصد دستمزد وکیل توافقی و متناسب با ریسک پرونده تعیین میشود. پرونده‌هایی که دارای سند رسمی، چک یا رسید معتبر هستند معمولاً هزینه وکیل پایین‌تر دارد، اما پرونده‌هایی بدون مستندات رسمی، دستمزد بالاتری خواهند داشت. برای مثال، دعوای مطالبه وجه یک چک برگشتی، هزینه وکیل بین 7 تا 10 درصد خواسته است، اما اگر دعوای پیچیده تری باشد ممکن است درصد بیشتری تعیین شود. هدف دعاوی مربوط به وجه نقد، تضمین پرداخت و جلوگیری از تضییع حقوق مالی موکل است.
حق الوکاله دعاوی غیرمالی
دعاوی غیرمالی شامل اختلافاتی است که حقوق مالی مستقیم ندارند و بیشتر به مسائل شخصی یا الزام به انجام یا ترک عمل مربوط میشوند. نمونه‌هایی از این دعاوی شامل طلاق،تمکین و دعاوی کیفری میباشد. هزینه وکیل در این پرونده‌ها غالباً توافقی و متناسب با پیچیدگی پرونده تعیین میشود، زیرا میزان تلاش و زمان مورد نیاز برای پیگیری پرونده متفاوت است. دستمزد وکیل در این قبیل دعاوی به صورت توافقی رقمی و بین 100 تا 200 میلیون تومان تعیین شود، بسته به حجم کار و شواهد موجود. این دعاوی بیشتر بر رعایت حقوق شخصی و جلوگیری از اقدامات غیرقانونی تمرکز دارند و هدف آنها جبران خسارت مالی نیست بلکه اجرای عدالت و محافظت از حقوق قانونی است.
نکات کاربردی درباره انتخاب وکیل و توجه دستمزد
۱. تجربه و تخصص مهم‌تر از هزینه است: تجربه و تخصص وکیل از مهم‌ترین فاکتورها در موفقیت پرونده است. سپردن پرونده به وکیل تازه‌کار یا کارآموز ممکن است باعث اشتباه در تدوین دادخواست، عدم ارائه مدارک کافی یا تاخیر در رسیدگی شود. حتی در پرونده‌های ساده، یک اشتباه کوچک می‌تواند منجر به رد دعوی یا نیاز به تجدیدنظر و طرح مجدد پرونده شود. وکیل متخصص با تجربه، مسیر قانونی و رویه قضایی را به خوبی می‌شناسد و می‌تواند از حقوق موکل به شکل مؤثر دفاع کند.
بنابراین، انتخاب وکیل بر اساس تجربه و تخصص، حتی با هزینه بالاتر، تضمین‌کننده موفقیت و صرفه‌جویی در وقت و منابع مالی موکل است.
۲. هزینه پایین همیشه گزینه مناسبی نیست: برخی موکلین تنها بر اساس دستمزد پایین، وکیل را انتخاب میکنند، اما این معیار به تنهایی کافی نیست. پرونده‌های ساده نیز ممکن است به دلیل اشتباه یا کم‌تجربگی وکیل، بار مالی و قانونی زیادی ایجاد کنند. هزینه پایین وکیل ممکن است منجر به ارائه دفاع ضعیف، از دست رفتن فرصت‌های قانونی و حتی طولانی شدن روند دادرسی شود.
سرمایه‌گذاری بر روی یک وکیل متخصص، به معنی کاهش ریسک شکست پرونده و صرفه‌جویی در هزینه‌های بعدی است. همچنین، وکیل با تجربه می‌تواند مسیر پرونده را بهینه کند و از پیچیدگی‌های حقوقی جلوگیری کند.
۳. هزینه‌های جاری پرونده را جداگانه در نظر گرفته میشود: هزینه‌های جاری پرونده شامل کارشناسی، ابلاغ، واریز هزینه دادرسی، هزینه حق‌الوکاله کارشناسان و سایر مخارج اداری است. این هزینه‌ها جزو دستمزد وکیل محسوب نمی‌شوند و باید جداگانه پیش‌بینی و پرداخت شوند. بسیاری از موکلین ممکن است تصور کنند که دستمزد توافقی وکیل شامل تمام هزینه‌های پرونده است، در حالی که واقعیت این است که هزینه‌های جاری پرونده باید به صورت مجزا تعیین شود. اطلاع دقیق از هزینه‌های جاری، به موکل کمک میکند تا بودجه‌بندی مناسبی داشته باشد و از هرگونه اختلاف مالی با وکیل جلوگیری شود.
۴. توافق کتبی و شفاف قبل از شروع کار: قبل از سپردن پرونده به وکیل، باید میزان دستمزد، شرایط پرداخت، نحوه محاسبه و درصد توافقی به صورت کتبی مشخص شود. این اقدام از بروز سوءتفاهم یا اختلافات مالی بعدی جلوگیری میکند. توافق کتبی شامل جزئیات مربوط به زمان پرداخت، نحوه پیشرفت پرونده و توافق بر نتیجه احتمالی پرونده نیز میشود. وکیل و موکل باید هرگونه توافقی را ثبت کنند تا در صورت بروز اختلاف، امکان مراجعه به سند کتبی وجود داشته باشد. این موضوع برای پرونده‌های پیچیده و طولانی اهمیت بیشتری دارد و پایه‌گذار همکاری شفاف و قانونی است.
۵. پرونده‌های حساس را به وکلای متخصص بسپارید: پرونده‌های حساس مانند ملکی، خانوادگی، قراردادی و کیفری پیچیده نیازمند وکیل با سابقه و دانش کافی هستند. این پرونده‌ها اغلب دارای ابعاد حقوقی، مالی و روانی گسترده‌اند و کوچک‌ترین اشتباه می‌تواند باعث زیان مالی یا تضییع حقوق موکل شود. وکیل متخصص با تجربه، هم مسیر قانونی صحیح را می‌شناسد و هم توانایی مذاکره، مصالحه و ارائه دفاع مستدل در دادگاه را دارد. انتخاب وکیل متخصص، تضمین‌کننده رعایت حقوق قانونی، کاهش ریسک پرونده و تسریع در روند دادرسی است. در پرونده‌های حساس، تجربه و تخصص وکیل ارزش مالی و زمانی بسیاری دارد و می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند.
جمع‌بندی و توصیه نهایی در خصوص توجه به هزینه وکیل
با آگاهی کامل و توافق شفاف، پرونده خود را به وکیلی بسپارید که تجربه و تخصص کافی دارد تا نتیجه مطلوب را به دست آورید و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. دفتر وکالت و مشاوره حقوقی دادگران حامی، با بهره‌گیری از تیمی مجرب از وکلای پایه یک دادگستری، آماده ارائه خدمات حقوقی تخصصی در تمامی زمینه‌های حقوقی، کیفری و خانواده است. این دفتر با تمرکز بر کیفیت خدمات، شفافیت در تعیین دستمزد و احترام به حقوق موکلین، توانسته اعتماد مشتریان خود را جلب کند.
خدمات اصلی دفتر دادگران حامی شامل:
• مشاوره حقوقی تخصصی و قبول وکالت در دعاوی ملکی، ثبتی، اداری و کار
• دعاوی خانواده از جمله طلاق، مهریه، نفقه و حضانت
• دعاوی کیفری و جزایی
• تنظیم و بررسی قراردادهای داخلی و بین‌المللی
• ارائه خدمات داوری و حل اختلاف
این دفتر وکالت با رویکرد حرفه‌ای و رعایت استانداردهای قانونی، به موکلین خود کمک میکند تا در کوتاه‌ترین زمان و با بهترین نتیجه، پرونده‌های حقوقی خود را پیگیری کنند. تجربه بالای وکلا، آگاهی از قوانین روز و تعهد به اخلاق حرفه‌ای، از جمله نقاط قوت دفتر دادگران حامی به شمار می‌آید.
راههای تماس و ارتباط با وکیل متخصص دعاوی- 88019243
سوالات متداول درباره دستمزد وکیل برای انواع دعاوی
معمولا حق‌الوکاله بر اساس:
نوع و پیچیدگی دعوا، مرحله دادرسی (بدوی، تجدیدنظر، دیوان عالی، اجرا)، مبلغ خواسته یا موضوع پرونده و تجربه و سابقه وکیل
تعیین میشود. (مبنای قانونی آن در آیین‌نامه تعرفه حق‌الوکاله و هزینه سفر وکلای دادگستری مصوب ۱۴۰۱ آمده است. )
خیر، تعرفه رسمی سقف و کف دستمزد را مشخص میکند، اما ممکن است مبلغ واقعی با توافق بین وکیل و موکل بیشتر یا کمتر از تعرفه باشد (تا زمانی که غیرمعقول نباشد و طرفین رضایت داشته باشند).
معمولاً در دعاوی مالی (مثل مطالبه وجه، چک، خسارت و…) درصدی از مبلغ خواسته تعیین میشود.
مثلاً طبق تعرفه سال ۱۴۰۱:
تا ۲۰ میلیون تومان → ۶ درصد
از ۲۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان → ۴ درصد
بالای ۲۰۰ میلیون تومان → ۳ درصد
(این ارقام ممکن است با توافق تغییر کند.)
در دعاوی غیرمالی، مبلغ به‌صورت مقطوع توافق میشود.
مثلاً:
دعوای طلاق توافقی: معمولاً بین ۵ تا ۱۵ میلیون تومان
دعوای طلاق یک‌طرفه: بین ۱۰ تا ۵۰ میلیون تومان
دعوای مهریه یا نفقه: معمولاً بر حسب مبلغ خواسته یا توافق تعیین میشود.
خیر، هزینه دادرسی (مثل تمبر، کارشناسی، استعلامات، ابلاغ و…) جدا از حق‌الوکاله است. موکل باید این هزینه‌ها را علاوه بر دستمزد وکیل پرداخت کند.
