پزشکی و مشاغل مرتبط با آن یکی از حوزه‌های مهم تعاملات انسانی می باشد که هرگونه قصور یا تخلف در این زمینه می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری برای بیماران و کادر درمان داشته باشد. در نظام حقوقی ایران، جرایم و تخلفات پزشکی از اهمیت بالایی برخوردارند و رسیدگی به این موضوعات نیازمند تخصص حقوقی ویژه است که توسط وکیل جرایم پزشکی تأمین می‌شود. این مقاله به بررسی کامل انواع جرایم پزشکی، مستندات قانونی، نحوه شکایت و همچنین نقش کلیدی وکیل در این پرونده‌ها می‌پردازد.
رسیدگی کیفری به جرم و شکایت شاکی
بررسی جرم و مجازات جرایم و تخلفات پزشکی
جرایم پزشکی به مجموعه اقدامات یا ترک اقداماتی گفته می‌شود که عمدا یا به صورت غیر عمدی توسط کادر درمان، پزشکان، دندانپزشکان، داروسازان و سایر اعضای حوزه سلامت انجام شده و به نوعی به سلامت، جان یا حقوق بیماران آسیب می‌رساند. این جرایم در نظام حقوقی ایران به دو دسته کلی تخلفات انتظامی و کیفری تقسیم می‌شوند:
تخلفات انتظامی: نقض مقررات صنفی، اخلاق حرفه‌ای و دستورالعمل‌های نظام پزشکی که در صلاحیت سازمان نظام پزشکی است.
جرایم کیفری: اعمالی که قانون مجازات اسلامی برای آن مجازات حبس، دیه، جزای نقدی یا محرومیت پیش‌بینی کرده و رسیدگی آن در دادگاه‌ها و دادسراهای ویژه پزشکی انجام می‌شود.
قانونگذار در جرم انگاری اعمال پزشکان و گروه های مرتبط با ایشان، هر گونه فعل یا ترک فعلی که عمدا یا به صورت غیرعمدی منجر به ورود خسارت جانی یا مالی به اشخاص گردد را جرم انگاری نموده است . این عناوین مجرمانه عبارتند از:
جرم غیرعمدی قصور پزشکی
قصور پزشکی یکی از شایع‌ترین عناوین جرایم پزشکی است که به معنای کوتاهی یا سهل‌انگاری پزشک در انجام وظایف حرفه‌ای می‌باشد که منجر به آسیب، ضرر یا فوت بیمار می‌شود. ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی صراحت دارد که در صورت ایجاد صدمه یا فوت به دلیل قصور پزشکی، پزشک مسئول پرداخت دیه است مگر اینکه عمل او طبق موازین فنی و قانونی باشد. این قصور می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
بی‌احتیاطی: عدم رعایت اقدامات احتیاطی هنگام درمان بیمار برای جلوگیری از آسیب.
بی‌مبالاتی: بی‌توجهی به وضعیت بیمار یا عدم پیگیری مناسب پس از عمل یا درمان
عدم مهارت: فقدان تخصص یا توانایی لازم برای انجام عمل پزشکی و عدم آشنایی پزشک با تکنیک‌های تخصصی، به‌ویژه در جراحی یا تشخیص
ترک فعل: عدم انجام عملی که از پزشک انتظار می‌رود.
عدم رعایت ضوابط قانونی: تخطی از آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های رسمی وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی.
پرونده‌های قصور پزشکی ابتدا توسط دادسرا یا سازمان نظام پزشکی بررسی شده و سپس به کمیسیون پزشکی قانونی ارجاع می‌شوند. نظر تخصصی کمیسیون پزشکی، نقش تعیین‌کننده‌ای در صدور رأی دارد.
راه های شکایت از پزشک بابت قصور پزشکی
جرایم عمدی تخلفات و قصور پزشکی
جرایم و تخلفات رایج در حوزه پزشکی را می توان شامل موارد زیر دانست:
افشای اسرار بیمار: حفظ حریم خصوصی بیمار از اصول اخلاق پزشکی و قوانین کیفری است. افشای اطلاعات محرمانه بدون اجازه بیمار، جرم و قابل مجازات است. ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی افشای اسرار توسط پزشک یا کادر درمان را جرم انگاری کرده است.
تجویز داروهای غیرمجاز: تجویز داروهای مخدر بدون ضرورت، یا استفاده خارج از دوز توصیه شده توسط وزارت بهداشت، جرم بوده و به موجب ماده ۳ قانون مقررات امور پزشکی و دارویی هرگونه مداخله غیرمجاز در امور پزشکی و دارویی جرم انگاری شده است. همچنین تجویز داروهایی که در فهرست مجاز وزارت بهداشت نیستند، یا نسخه‌نویسی برای داروهای روان‌گردان بدون ضرورت قانونی، جرم تلقی می‌شود.
سقط جنین: هرگونه اقدام به سقط جنین خارج از موارد استثنایی (مانند تهدید جانی مادر) و بدون مجوز قانونی، جرم بوده و ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی مجازات دو تا پنج سال حبس برای کسانی که اقدام به سقط غیرمجاز کنند مقرر نموده است.
تبلیغات گمراه‌کننده و تحمیل مخارج غیرضروری: تبلیغات پزشکی که اطلاعات غلط یا گمراه‌کننده ارائه دهد وهمچنین تجویزیا آزمایش های غیرضروری که منجر به تحمیل هزینه اضافه بر بیمار شود تخلف است.
عدم پذیرش بیمار اورژانسی: پزشکی که از معاینه و درمان بیماران اورژانسی خودداری کند، مجرم شناخته می‌شود.
جذب بیمار به صورت غیرمجاز: انتقال بیماران از بیمارستان دولتی به مطب شخصی برای سود بیشتر، یک تخلف حرفه‌ای است.
تخلفات پزشکی در امور دارویی
در امور دارویی نیز برخی اقدامات پزشکان و داروسازان تخلف تلقی و جرم انگاری شده است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
فروش داروی بدون مجوز: توزیع دارو در مطب یا کلینیک بدون مجوز وزارت بهداشت، از مصادیق جرایم دارویی است.
تغییر تاریخ انقضای دارو: هرگونه دست‌کاری در برچسب‌های دارو، تاریخ تولید یا انقضاء، جرم محسوب می‌شود.
مراجع رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی و دارویی
مجازاتهای قانونی قصور و تخلف پزشک
چنانچه پزشکان مرتکب هر یک از اعمال فوق گردند، علاوه بر مجازات های انتظامی ممکن است به مجازات های کیفری نیز محکوم گردند:
مجازات کیفری جرایم پزشکی
مجازات‌ها بسته به نوع و شدت جرم متفاوت بوده و شامل موارد زیر است:
حبس: در موارد افشای اسرار، سقط جنین یا دخالت غیرمجاز، مجازات حبس از ۳ ماه تا چند سال پیش‌بینی شده است.
دیه: اگر پزشک بدون برائت و رعایت موازین فنی باعث آسیب یا فوت شود، ضامن دیه خواهد بود.
جزای نقدی: جریمه مالی که مجرم می بایست در حق دولت پرداخت نماید.
مجازات های انتظامی تخلفات پزشکی
علاوه بر مجازات های کیفری، بر اساس قوانین و آیین نامه ها،مجازات انتظامی نیز برای تخلفات پزشکان و حرفه های مرتبط پیش بینی شده که شامل موارد زیر می باشد:
توبیخ و اخطار: در تخلفات جزئی، هیأت انتظامی نظام پزشکی می‌تواند به توبیخ شفاهی یا کتبی اکتفا کند.
تعلیق یا لغو پروانه پزشکی: در موارد تکرار تخلف یا ارتکاب جرم سنگین، محرومیت موقت یا دائم از طبابت در نظر گرفته می‌شود.
درج در پرونده حرفه‌ای: برخی از تخلفات در پرونده ی حرفه ای پزشک متخصص درج می گردد و همیشه در سابقه ی کاری وی باقی است.
مجازاتهای مربوط به تخلفات دارویی
در صورت تخلف داروخانه ها از مقررات مربوطه، مجازات های جریمه نقدی، تعطیلی محل کار، لغو مجوز تأسیس داروخانه یا حتی حبس در صورت فروش داروی تقلبی از جمله مجازاتهای پیش‌بینی‌شده است.
مراجع رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکان
مراجع متفاوتی برای رسیدگی به جرایم و تخلفات پزشکی صلاحیت دارند که عبارتند از:
- دادسرای ویژه جرایم پزشکی: نخستین مرجع قضایی برای شکایت از تخلفات پزشکی.
- سازمان نظام پزشکی: مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی و حرفه‌ای پزشکان و صدور احکام مانند توبیخ، تعلیق یا لغو پروانه.
- شورای حل اختلاف امور بهداشتی: در اختلافات کم‌ارزش مالی (کمتر از ۲۰ میلیون تومان) قابل رسیدگی است.
- دادگاه‌های عمومی و کیفری: برای رسیدگی به جرایم کیفری مانند افشای اسرار یا قصور منجر به فوت.
- سازمان تعزیرات حکومتی: برای رسیدگی به تاسیس مطب یا موسسه غیرمجاز، یا گران‌فروشی دارو و تجهیزات پزشکی
نحوه شکایت از پزشکان و مراکز درمانی و دارویی
به منظور شکایت از پزشک یا بیمارستان یا کادر درمان، شاکی می بایست با جمع آوری مدارک لازم شامل مدارک هویتی، نسخه‌ها و آزمایش‌ها، مدارک بیمارستانی، گزارش درمان و شرح عمل، گواهی پزشکی قانونی (در صورت نیاز) اقدام به ثبت و پیگیری شکایت نماید.
- ثبت شکایت: در دفاتر خدمات قضایی یا سامانه‌های الکترونیکی وزارت بهداشت برای ثبت شکایت از مراکز درمانی و پزشکان متخلف.مانند سامانه ۱۹۰ وزارت بهداشت و ارائه ی مدارک و مستندات ادعای شاکی
- ارجاع پرونده به دادسرای ویژه جرایم پزشکی یا سازمان نظام پزشکی
- ارجاع پرونده به شورای حل اختلاف امور بهداشتی: برای رسیدگی به شکایات و اختلافات کم‌اهمیت
- ارجاع پرونده به پزشکی قانونی: برای اظهار نظر کارشناسی درباره وجود یا عدم وجود تخلف پزشکی و بررسی‌های کارشناسی توسط کمیسیون‌های پزشکی قانونی.
- صدور قرار جلب دادرسی یا منع تعقیب.
- رسیدگی نهایی در دادگاه: جهت احراز تحقق جرم و تعیین میزان مجازات
نقش وکیل در جرایم پزشکی و دارویی
وکیل برای جرایم پزشکی و دارویی وکیلی است که در زمینه دعاوی کیفری و انتظامی مربوط به تخلفات پزشکان، دندانپزشکان و سایر اعضای کادر درمان فعالیت می‌کند. این وکلا باید علاوه بر تسلط به قوانین کیفری، به آیین‌نامه‌های نظام پزشکی، اصول اخلاق حرفه‌ای، قوانین مرتبط با درمان، و رویه‌های قضایی در دادسراهای ویژه آشنا باشند.بسیاری تصور می‌کنند وکیل جرایم پزشکی و دارویی فقط از بیماران دفاع می‌کند، اما این تصور اشتباه است. این وکلا می‌توانند حسب مورد از حقوق بیماران آسیب دیده دفاع کنند یا از پزشکان یا پرسنل درمانی در برابر اتهامات نادرست دفاع . در واقع، بسته به موکل، وکیل از پزشک یا بیمار دفاع می نماید. وظایف و اقدامات وکیل جرایم پزشکی که در دعاوی پزشکی تخصص دارد، حسب موردعبارتند از:
دفاع از حقوق بیماران: وکیل قصور پزشکی با تجربه در مواجهه با هیأت‌های تخصصی، می‌تواند دلایل قصور را اثبات کرده یا از پزشک دفاع کند.
دفاع از کادر درمان: حمایت از پزشکان در برابر اتهامات نادرست ورد یا تخفیف اتهام انتسابی به موکل با بررسی پرونده و استفاده از نظرات مشورتی و مواد قانونی و مذاکره با شاکی برای سازش
مشاوره حقوقی: راهنمایی موکلان درباره مراحل قانونی و تنظیم لایحه دفاعیه تخصصی
بررسی پرونده پزشکی: تحلیل دقیق مدارک و شواهد وجمع‌آوری مستندات پزشکی
دفاع در دادگاه: ارائه دفاعیات مستدل و پیگیری حقوق موکل.اعتراض به نظریه پزشکی قانونی (در صورت لزوم)
جرایم و تخلفات پزشکی در حقوق ایران، طیف وسیعی دارد که رسیدگی به آن‌ها نیازمند تخصص حقوقی و آشنایی کامل با قوانین مرتبط است. استفاده از خدمات وکیل جرایم پزشکی، چه برای بیماران و چه برای پزشکان، می‌تواند ضامن حقوق و مصالح هر دو طرف باشد. با شناخت دقیق جرایم، مجازات‌ها، و مراحل رسیدگی، افراد می‌توانند نسبت به احقاق حق تضییع شده خود اقدام نموده و جبران خسارات جانی، مالی یا روانی وارده به ایشان را تضمین نمایند.
ارتباط با وکیل متخصص جرایم پزشکی و دارویی – 88019243
