اعمال مجرمانه ای هستند که ارتکاب انها باعث ایجاد هرج و مرج و ایجاد اغتشاش در نظم داخلی کشور می شود.این جرایم در قانون مجازات ایران تحت عنوان جرم محاربه، بغی و افساد فی الارض که در کتاب دوم قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 و جرایم علیه امنیت ملی که در کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1357 و مواردی در قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح اورده شده است.جرایم علیه امنیت به دو دسته جرایم علیه امنیت داخلی و جرایم علیه امنیت خارجی تقسیم می شوند.
رسیدگی کیفری به جرم و شکایت شاکی
تعریف جرایم علیه امنیت ملی
جرایم علیه امنیت به جرایم گفته میشود که موضوع آنها برهم زدن امنیت یا حتی احساس وجود امنیت باشد به این معنا که مثلا شخصی که اقدام به ساخت یا منتاژ سلاح جهت حمله به دولت مرکزی می نماید هر چند که هیچ آسیبی وارد ننماید احساس وجود امنیت در کشور را تحت تاثیر قرار داده و آسایش عمومی را حتی در ذهن و روان افراد تحت تاثیر قرار دهد.
- 1- محاربه
- 2- بغی و افساد فی الارض
- 3- تشکیل یا اداره یا عضویت در دسته یا جمعیت به قصد بر هم زدن امنیت کشور
- 4- تبلیغ علیه نظام یا به نفع گروه های مخالف نظام
- 5- جاسوسی و جرایم وابسته به ان
- 6- تحریک
- 7- تهدید به بهب گذاری وسایل نقلیه
- 8- همکاری با دول خارجی متخاصم
دلیل و تحصيل دليل در امور کیفری و مدنی
تعریف و بررسی جرم محاربه
مطابق ماده 279 قانون مجازات اسلامی : محاربه عبارت است ا کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آنها به نحوی که موجب نا امنی در محیط گردد.هرگاه کسی با انگیزه شخصی علیه یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی شود.
محاربه از ریشه حرب گرفته شده است که در مقابل سلم (صلح) است. محاربه در اصل به معنی سلب است و از این جهت در مورد کسی که برای جنگیدن با دیگران یا ترسانیدن انها سلاح می کشد به کار می رود که وی قصد گرفتن جان، مال یا امنیت دیگران را دارد.محاربه در همین معنی در آیه 33 سوره مائده آورده شده است.
مصادیق جرم محاربه
1- اسلحه کشیدن برای ترساندن مردم : مطابق ماده 279 قانون مجازات اسلامی، هر کس که برای ایجاد رعب و وحشت و سلب امنیت و آزادی مردم دست به اسلحه ببرد محارب فی الارض است.
2- بر هم زدن امنیت از طریق سرقت مسلحانه و راهزنی : مطابق ماده 281 قانون مجازات اشلامی راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راه ها بشوند، محاربند.
مجازات جرم محاربه
مطابق ماده 282 قانون مجازات اسلامی حد محاربه یکی از چهار مجازات زیر است :
- 1- اعدام
- 2- صلب
- 3- قطع دست راست و پای چپ
- 4- نفی بلد
بغی و افساد فی الارض :
مطابق ماده 286 قانون مجازات اسلامی :،هر کس بطور گسترده، مرتکب جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد، جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور، نشر اکاذیب، اخلال در نظام اقتصادی کشور، احراق و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی و خطرناک یا دایر کردن مراکز فساد و فحشا یا معاونت در آنها گردد به گونه ای که موجب اخلال شدید در نظم عمومی کشور، نا امنی یا ورود خسارت عمده به تمامیت جسمانی افراد یا اموال عمومی و خصوصی یا سبب اشاعه فساد یا فحشا در حد وسیع گردد مفسد فی الارض محسوب و به اعدام محکوم می گردد.
مطابق ماده 287 قانون مجازات اسلامی : گروهی که در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران، قیام مسلحانه کند، باغی محسوب می شود و در صورت استفاده از سلاح، اعضی آن به مجازات اعدام محکوم می گردند.
عضویت در جمعیت به قصد برهم زدن امنیت کشور :
ماده 498 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375: هرکس با هر مرامی، دسته، جمعیت یا شبه جمعیتی بیش از دو نفر در داخل یا خارج از کشور تحت هر اسم یا عنوانی تشکیل دهد یا اداره نماید که هدف آن بر هم زدن امنیت کشور باشد و محارب شناخته نشود به حبس از دو تا ده سال محکوم می شود.
مطابق ماده 17 قانون جرائم نیروی مسلح : هر نظامی که برنامه براندازی به مفهوم تغییر و نابودی اساس جمهوری اسلامی ایران را طراحی یا بدان اقدام نموده و به این منظور جمعیتی تشکیل دهد یا اداره نماید یا در چنین جمعیتی شرکت یا معاونت موثر داشته باشد محارب محسوب است.
مجازات این جرم، مطابق قاون، دو تا ده سال می باشد.
تبلیغ علیه نظام یا به نفع گروههای مخالف نظام :
ماده 500 قانون مجازات اسلامی : هر کس علیه نظام جمهوری اسلامی ایران یا به نفع گروههای مخالف نظام به هر نحو فعالیت تبلیغی نماید به حبس از سه ماه تا یکسال محکوم می شود.
مجازات این جرم، سه ماه تا یکسال حبس می باشد.
این جرم نمونه بارز جرم سیاسی است.
بررسی جرم جاسوسی و جرائم وابسته به آن :
یکی از مصادیق بارز جرایم علیه امنیت ملی است که معمولا یک جرم سازمان یافته و در عین حال فرا ملی می باشد چرا که با ارتکاب آن اطلاعات حیاتی یک کشور در زمینه امور نظامی، امنیتی و سیاسی از طریق یک نظام سازمان یافته و با استفاده از منابع انسانی در اختیار کشور یا کشورهای دیگر قرار می گیرد.
مطابق ماده 5047 قانون مجازات اسلامی: هر کس نقشه ها یا اسرار یا اسناد و تصمیماتن راجع به سیاست داخلی و خارجی کشور را عالما و عامداً در اختیار افرادی که صلاحیت دسترسی به آنها را ندارند قرار دهد یا از مفاد آنها مطلع کند به نحوی که متضمن نوعی جاسوسی باشد، نظر به کیفیات و مراتب جرم به یک تا ده سال حبس محکوم می شود.
راه های اعتراض و شکایت به رأی دادگاه حقوقی
مصادیق جرم جاسوسی:
۱- مطلع کردن اشخاص فاقد صلاحیت از اسرار
یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین مصادیق جرم جاسوسی، اطلاع‌رسانی و انتقال اسرار به افرادی است که صلاحیت دسترسی به آن اطلاعات را ندارند. اسرار در اینجا می‌تواند شامل نقشه‌های نظامی، استراتژی‌های امنیتی، اسناد محرمانه سیاسی و حتی تصمیمات اقتصادی کلان کشور باشد. مطابق قانون، زمانی که یک فرد آگاهانه و عامدانه این اطلاعات را در اختیار افراد فاقد صلاحیت قرار دهد، عمل وی در قالب جاسوسی قابل پیگرد است. اهمیت این موضوع در آن است که افشای چنین اطلاعاتی، حتی بدون قصد صریح همکاری با دشمن، می‌تواند تهدیدی بالقوه برای امنیت ملی ایجاد کند. در واقع، معیار جرم‌انگاری نه صرفاً انتقال اطلاعات، بلکه اثر و نتیجه‌ای است که این انتقال بر امنیت عمومی کشور می‌گذارد. بنابراین حتی اگر شخص مرتکب قصد خیانت مستقیم نداشته باشد، ولی علم به محرمانه بودن اطلاعات داشته و آن را منتقل کرده باشد، عنصر معنوی جرم تحقق می‌یابد. در بسیاری از پرونده‌ها، همین مصداق پایه اصلی اتهام جاسوسی بوده است؛ زیرا دشمنان خارجی با بهره‌گیری از افراد داخلی، به‌خصوص کارکنان ادارات حساس یا افرادی که دسترسی به اطلاعات کلیدی دارند، می‌کوشند تا اطلاعات محرمانه را از چرخه امنیتی خارج کنند و برای برنامه‌ریزی‌های خصمانه خود به کار گیرند.
۲- ورود به اماکن ممنوعه جهت کسب اطلاعات
مصادیق دیگر جاسوسی شامل ورود غیرمجاز به اماکن ممنوعه و حساس کشور با هدف جمع‌آوری اطلاعات است. اماکن ممنوعه می‌تواند شامل پادگان‌ها، مراکز فرماندهی، مراکز تحقیقاتی دفاعی، سازمان‌های امنیتی، پایگاه‌های نظامی و حتی مراکز حیاتی زیرساختی مانند نیروگاه‌های هسته‌ای یا سدهای استراتژیک باشد. قانون‌گذار در بندهای «د» و «ه» ماده ۲۴ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح صراحتاً ورود غیرمجاز به این اماکن را جرم دانسته و برای آن مجازات سنگین تعیین کرده است. فلسفه جرم‌انگاری این رفتار، پیشگیری از جمع‌آوری اطلاعات توسط عناصر بیگانه و جلوگیری از دسترسی آنان به موقعیت‌ها و نقاط ضعف احتمالی کشور است. حتی اگر شخصی در هنگام ورود موفق به انتقال اطلاعات نشود، صرف ورود به دلیل ماهیت خطرناک عمل، موجب تحقق جرم و مجازات خواهد شد. نکته قابل توجه آن است که ورود غیرمجاز به اماکن ممنوعه هم در بُعد فردی و هم در بُعد سازمانی اهمیت دارد؛ به این معنا که گاهی افراد به صورت فردی دست به چنین اقدامی می‌زنند و گاهی شبکه‌های سازمان‌یافته با طراحی قبلی و پشتیبانی بیگانگان چنین اقداماتی را ترتیب می‌دهند. در هر دو حالت، قانون واکنش کیفری نشان داده است.
۳- جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده
یکی دیگر از مصادیق مهم جرم جاسوسی، جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده است. مطابق ماده ۵۰۵ قانون مجازات اسلامی، هر کس با هدف برهم زدن امنیت کشور به هر وسیله‌ای اقدام به جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده کند، مرتکب جرم جاسوسی شده است. اطلاعات طبقه‌بندی‌شده در نظام حقوقی ایران دارای سطوح مختلفی همچون «به کلی سری»، «سری»، «خیلی محرمانه» و «محرمانه» است و هرکدام قواعد خاصی برای نگهداری و انتقال دارند. جمع‌آوری این اطلاعات، حتی اگر در نهایت به انتقال آن به دشمن منتهی نشود، باز هم جرم‌انگاری شده است؛ زیرا اصل عمل جمع‌آوری با هدف تضعیف امنیت، به‌تنهایی خطرآفرین است. قانون‌گذار برای مرتکب چنین جرمی بسته به موفق یا ناموفق بودن انتقال اطلاعات، مجازات متفاوتی در نظر گرفته است. این مصداق در دنیای معاصر اهمیت دوچندان یافته است، زیرا جاسوسان امروزه صرفاً از طریق اسناد کاغذی اقدام نمی‌کنند بلکه با استفاده از ابزارهای الکترونیکی، فضای سایبری، شنود و حتی پهپادها به جمع‌آوری اطلاعات می‌پردازند. بنابراین مفهوم جمع‌آوری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده باید به‌روز و متناسب با فناوری‌های نوین تفسیر شود.
۴- بی‌مبالاتی در حفظ اطلاعات طبقه‌بندی‌شده
از دیگر مصادیق جرم جاسوسی، بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی مأموران دولتی یا نظامی در نگهداری اطلاعات طبقه‌بندی‌شده است. هرچند این رفتار در نگاه نخست ممکن است تعمداً صورت نگرفته باشد، اما قانون‌گذار به دلیل اهمیت بالای موضوع، آن را جرم‌انگاری کرده است. در واقع، مسئولانی که به علت بی‌مبالاتی یا سهل‌انگاری باعث افشای اطلاعات محرمانه شوند، به نوعی زمینه‌ساز ارتکاب جرم جاسوسی توسط دشمن خواهند بود. این مصداق از حیث عنصر معنوی با دیگر انواع جاسوسی متفاوت است، چراکه در آن قصد خیانت یا همکاری مستقیم با دشمن وجود ندارد، بلکه غفلت و اهمال موجب تحقق جرم میشود. با این حال، به دلیل نتایج سنگینی که این بی‌احتیاطی می‌تواند در حوزه امنیت ملی به دنبال داشته باشد، قانون برای آن مجازات تعیین کرده است. اهمیت این مصداق در دوران معاصر بیشتر شده، زیرا حجم عظیمی از اطلاعات حساس در بسترهای الکترونیکی ذخیره میشود و کوچک‌ترین بی‌مبالاتی مانند عدم استفاده از سامانه‌های ایمن یا بی‌توجهی به پروتکل‌های امنیتی می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد.
۵- اختفای جاسوسان یا معرفی آنان به کشورهای بیگانه
یکی دیگر از مصادیق جرم جاسوسی، پنهان کردن جاسوسان یا معرفی افراد برای جاسوسی به کشورهای بیگانه است. مطابق ماده ۵۱۰ قانون مجازات اسلامی، هرکس آگاهانه و عامدانه جاسوسان دشمن را مخفی کند یا مقدمات فعالیت آنها را فراهم آورد، مرتکب جرم شده و مستوجب مجازات است. این جرم از حیث خطرآفرینی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا نه تنها به فعالیت مستقیم جاسوسی کمک می‌کند، بلکه استمرار و بقای شبکه‌های جاسوسی را نیز تضمین می‌نماید. قانون‌گذار حتی برای کسانی که خود جاسوس نیستند اما اقدام به جذب و معرفی افراد برای جاسوسی می‌کنند، مجازات تعیین کرده است. این امر نشان می‌دهد که قانون با نگاهی پیشگیرانه، سعی در قطع ریشه‌های اصلی تشکیل شبکه‌های جاسوسی دارد. در پرونده‌های امنیتی، اغلب مشاهده میشود که شبکه‌های جاسوسی متکی بر حلقه‌های متعدد از افراد کم‌اهمیت تا افراد کلیدی هستند و نقش کسانی که در معرفی و اختفای جاسوسان مشارکت دارند، کمتر از جاسوسان اصلی نیست.
۶- جاسوسی به نفع دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر
یکی از مصادیق خاص و پیچیده جاسوسی، همکاری با یک دولت بیگانه علیه دولت بیگانه دیگر در قلمرو ایران است. مطابق ماده ۵۰۲ قانون مجازات اسلامی، هر کس در این زمینه فعالیت کند و نتیجه آن به امنیت ملی ایران آسیب برساند، مرتکب جرم جاسوسی شده است. اهمیت این مصداق در آن است که حتی اگر عمل به صورت مستقیم علیه ایران صورت نگیرد، اما قلمرو کشور به محلی برای جنگ اطلاعاتی میان بیگانگان تبدیل شود، امنیت ملی ایران دچار خدشه خواهد شد. در واقع، قانون‌گذار با این جرم‌انگاری تلاش کرده است که از بی‌طرفی و حاکمیت ملی کشور دفاع کند و اجازه ندهد که ایران به جولانگاه رقابت‌های اطلاعاتی میان سایر کشورها تبدیل شود. از منظر حقوق بین‌الملل نیز چنین رفتاری ناقض اصل احترام به حاکمیت کشورهاست. بنابراین جرم‌انگاری این رفتار علاوه بر جنبه داخلی، بعد بین‌المللی نیز دارد و نشانگر اهتمام قانون‌گذار به رعایت موازین حقوق بین‌الملل است.
دادنامه قتل عمد و معاونت – دادگاه کیفری استان تهران
جمع آوری اطلاعات :
ماده 505 قانون مجازات اسلامی هر کس با هدف بر هم زدن امنیت کشور به هر وسیله اطلاعات طبقه بندی شده را با پوشش مسئولین نظام یا مامورین دولت یا به نحو دیگر جمع آوری کند چنانچه بخواهد آن را در اختیار دیگران قرار دهد و موفق به انجام آن شود به حبس از دو تا ده سال و در غیر اینصورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم می شود.
مطابق بند الف ماده 24 قانون مجازات اسلامی هر نظامی که اسناد یا اطلاعات یا اشیا دارای ارزش اطلاعات را در اختیار دشمن و یا بیگانه قرار دهد و این اکر برای عملیات نظامی یا نسبت به امنیت تاسیسات، استحکامات، پایگاهها، کارخانجات، انیاری های دائمی یا موقتی تسلیحاتی، توقفگاههای موقت، ساختمانهای نظامی، کشتی ها، هواپیماها یا وسائل نقلیه زمینی نظامی یا امنیت تاسیسات دفاعی کشور مضر باشد به مجازات محارب محکوم خواهد شد.
مطابق بند ب ماده 24 قانون مجازات اسلامی هر نظامی که اسناد یا اطلاعات برای دشمن یا بیگانه تحصیل کرده و به هر دلیلی موفق به تسلیم آن نشود به حبس از سه تا پانزده سال محکوم می گردد.
بی مبالاتی در حفظ اطلاعات طبقه بندی شده :
چنانچه مامورین دولتی که مسئول امور حفاظتی و اطلاعاتی طبقه بندی شده می باشند و به آنها آموزش لازم داده شده است در اثر بی مبالاتی و عدم رعایت اصول حفاظتی توسط دشمنان تخلیه اطلاعاتی شوند به یک تا شش ماه حبس محکوم می شود.
ماده 27 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح :
هر نظامی که براثر بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا سهل انگاری یا عدم رعایت نظامات دولتی موجب افشای اطلاعات و تصمیمات یا از بین رفتن اسناد و مدارک مذکور در ماده 26 این قانون شود، با توجه به طبقه بندی اسناد افشاءشده، به ترتتیب ذیل محکوم می شود :
- الف- چنانچه اسناد، مذاکرات، اطلاعات یا تصمیمات عنوان به کلی سری داشته باشد، به حبس از شش ماه تا دو سال.
- ب- چنانچه اسناد، مذارکرات، اطلاعات ی تصمیمات عنوان سری داشته باشد، به حس از سه ماه تا یکسال.
- ج- چنانچه اسناد، مذاکرات، اطلاعات یا تمیمات عنوان خیلی محرمانه داشته باشد، به حبس از دو ماه تا شش ماه.
ختفای جاسوسان یا معرفی جاسوس به کشورهای بیگانه :
مطابق ماده 510 قانون مجازات اسلامی : هر کس به قصد بر هم زدن امنیت ملی یا کمک به دشمن، جاسوسانی را که مامور تفتیش یا وارد کردند هر گونه لطم به کشور بوده اند شناخته و مخفی نماید یا سبب اخفای آنها بشود به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم می شود.
تبصره : هر کس بدون آنکه جاسوسی کند و یا جاسوسان را مخفی نماید، افرادی را به هر نحو شناسایی و جذب نموده و جهت جاسوسی علیه امنیت کشور به دولت خصم یا کشورهای بیگانه معرفی نماید به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می شود.
جاسوسی به نفع دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر :
مطابق ماده 502 قانون مجازات اسلامی : هر کس به نفع یک دولت بیگانه و به ضرر دولت بیگانه دیگر در قلمرو ایران مرتکب یکی از جرائم جاسوسی شود، به نحوی که به امنیت ملی صدمه وارد نماید، به یک تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد.
تحریک :
هر کس نیروهای رزمنده یا اشخاصی را که به نحوی در خدمت نیروهای مسلح هستند تحریک موثر به عصیان، فرار، تسلیم یا عدم اجرای وظایف نظامی کند در صورتی که قصد براندازی حکومت یا شکست نیروهای خودی در مقابل دشمن را داشته باشد محارب محسوب می شود والا چنانچه اقدامات وی موثر واقع شود ب حبس از دو تا ده سال و در غیر این صورت به شش ماه تا سه سال محکوم می شود.
تهدید به بمب گذاری وسایل نقلیه :
هرکس به قصد بر هم زدن امنیت کشور و تشویش اذهان عمومی تهدید به بمب گاری هواپیما، کشتی و وسایل نقلی عمومی نماید یا ادعا نماید که وسایل مزبور بمب گذاری شده است، علاوه بر جبران خسارت وارده به دولت و اشخاص، به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می گردد.
همکاری با دول خارجی متخاصم :
هر کس یا گروهی با دول خارجی متخاصم به هر نحو علیه جمهوری ایلامی ایران همکاری نماید، در صورتی که محارب شناخته نشود، به یک تا ده سال حبس محکوم می گردد.
